Konstitusiya məcburi, məhkəmələr yolverilməz, mümkünsüz sayır

Dövlətin ən yüksək hüquqi qüvvəyə malik olan qanununun -Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının 129-cu maddəsində təsbit olunub: “ Məhkəmənin qəbul etdiyi qərarlar dövlətin adından çıxarılır və onların icrası məcburidir. Məhkəmə qərarlarının icra olunmaması qanunla müəyyən olunmuş məsuliyyətə səbəb olur”.

Bu,  dövlətin ANA QANUNUNUN tələbidir, bəs bu tələbə necə əməl edilir? Nə yazıq, acı gerçəklik budur ki, məhkəmə qərarlarının icrasına elə məhkəmə qərarlarını qəbul edən məhkəmələr özləri qadağa qoyurlar. Konstitusiyaya sayğısızlığa baxın, inzibati məhkəmələr tələbkarın borclunu icraya məcbur etməyə dair ərizələrini mümkünsüz , ümumi məhkəmələr yolverilməz sayır. Belədə hansı Konstitusiyadan, hansı məhkəmə təminatı hüququndan danışmaq olar?

Faktları vurğulamasaq,  şişirtmədə, obyektiv, qərəzsiz olmamaqda suçlana bilərik. Bakı İnzibati Məhkəməsinin varisi olduğu 1BİİM-in  05.07.2017-ci il tarixli qərarının icrasını borclu ƏƏSMN tabeliyində DSMF-in Xüsusi Şərtlərlə Təyinat üzrə Mərkəzi Filialı (XŞTMF) 01.04.2023-cü ildən özbaşına ləğv edib (?), 26 aydır tələbkar 1-ci dərəcəli Qarabağ əlilinin pensiyasına məhkəmə qərarı ilə ayrılan 110 manatın ödənişini dayandırıb. Tələbkar Qarabağ qazisinin ali dövlət hakimiyyəti, hüquq, ədliyyə orqanlarına, Ombudsmana 2 illik (?!) şikayətləri sonuc verməyib, hamı yaxasını kənara çəkib. Konstitusiya Məhkəməsi isə yalnız Ali Məhkəmənin aktlarından şikayətlərə baxmaq səlahiyyətinin olduğunu bildirib. Yeri gəlmişkən, “Konstitusiya Məhkəməsi haqqında” qanuna vətəndaşların icra olunmayan məhkəmə qərarlarından birbaşa Konstitusiya Məhkəməsinə şikayət vermək hüququnu təsbit edən bənd salınması bu sahədəki özbaşınalığa son qoya bilər. Onu da vurğulayaq ki, Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi məhkəmə qərarlarının icra olunmamasından şikayətlərə müddət tətbiq etmir və icradan imtinanı ədalətli məhkəmə araşdırması hüququnun pozuntusu kimi qiymətləndirir.

Mövzudan uzaqlaşmayaq, tələbkar Qarabağ qazisi Bakı İnzibati Məhkəməsində borclu XŞTMF-nin məhkəmə qərarının icrasına məcbur edilməsi və dəyən ziyanın kompensasiya edilməsi tələbi ilə iddia qaldıranda, hakim Aygün Əhədova iddianı mümkün saymayıb ki, icra icraatı qaydasında ərizə verilməlidir. Qərardaddan apellyasiya şikayəti Bakı Apellyasiya Məhkəməsinin İnzibati Kollegiyasının 2023-cü ildən bəri- iki ildir qaziyə hüquqi yardımdan imtina edən, şikayətləri it-bata salan, məhkəmə tərkibinə etirazlarına baxmayan Pərviz Hüseynov, Şərafət Məmmədovanın tərkibində olduqları üçlüyə verilib. Təbii ki, Qarabağ qazisi bu iki hakimə etirazını elektron kabinetdən təqdim edib. Özəlliklə, h. Şərafət Məmmədovanın 9 ildir özünün çıxardığı qərarın icrasına  qeyri-prosessual  qadağa qoyması, 10 ildir apellyasiya instansiyasının ləğv etdiyi işinə yenidən baxmaması ona etirazı daha da əsaslı edir. Di gəl, kimdir etiraza baxan? Qərəz hakimlərinin baxdığı yalnız qeyri-prosessual sifarişlərdir. Beləcə aşağı instansiyanın iddianın mümkün sayılmaması haqqında qərardadı qüvvədə saxlanılıb. Pərviz Hüseynov, Şərafət Məmmədova və Ceyhun Məmmədov üçlüyü 1-ci dərəcəli Qarabağ əlilinə kassasiya şikayəti verməyə dövlət hesabına vəkil ayrılmasından da imtina edib ki, bu imtina Konstitusiya ilə təminat verilən əsas insan və vətəndaş hüquq və azadlığıdır (?), tərəflərin hüquq bərabərliyinə, dövlət büdcəsinin çökməsinin qarşısının alınmasına görədir. (??). Özbaşınalığı təsəvvür edə bilirsiniz? 1-ci dərəcəli qazi-tələbkarın məhkəmə müdafiəsi, hüquqi yardım hüququna da qadağa qoyulub, kassasiya hüququna da! Konstitusiya Məhkəməsi də deyir ki, “get, Ali Məhkəmə işə baxandan sonra gəl, ay tələbkar qazi!”

Bakı İnzibati Məhkəməsinin hakimi Aygün Əhədovanın mümkünsüzlük aktında göstərdiyi “icra icraatı qaydasında ərizə vermək” yardımına əməl edən qazi tələbkar kimi borclu XŞTMF-nin 8 il qabaqkı 05.07.2017-ci tarixli qərarın icrasına məcbur edilməsinə ərizə verib. Bu yol ərizə hakim Aygün Abdullayevaya verilib. Bu hakimin Şərafət Məmmədovanın 20.06.2016-cı il tarixli qərarının icrasına qoyduğu qadağanı 6 ildir sürdürməsi ona etiraza əsas verib. Di gəl, yenə də nə etiraza baxılıb, nə hüquqi yardım edilib, nə dövlət hesabına vəkil ayrılıb, nə də videokonfrans əlaqə sistemi vasitəsilə iştirakı, dinlənilmə hüququ təmin edilib. Aygün Abdullayeva qərəzlə, sifarişlə tələbkarın borcluya qarşı icranın təmin olunmasına ərizəsinə mümkünlük iclası (?) təyin edib və mümkün saymayıb ki, icra icraatı qaydasında ərizə verilməlidir.(?) Özbaşınalığı təsəvvür edirsiniz? Tələbkar elə ərizə verib də  və tərəflər elektron sistemdə tələbkar-borclu kimi qeydə alınıb. Məhkəmə açıq-aşkar dövlətin adından çıxardığı məhkəmə qərarının icrasını MÜMKÜN SAYMIR!

Ali Məhkəmə Plenumunun “İnzibati mübahisələrə dair işlər üzrə məhkəmə qərarlarının icrasının təmin edilməsi haqqında” 19.11.2021-ci il tarixli Qərarının 22-ci bəndində təsbit olunub ki, hakim İPM-in 119.1-ci maddəsinə uyğun olaraq TƏLƏBKARIN ƏRİZƏSİNƏ əsasən və ya XİDMƏTİ VƏZİFƏSİNƏ görə İCRA HAQQINDA QƏRARDAD çıxarmalıdır. Hakim Aygün Abdullayeva isə İCRANIN MÜMKÜN SAYILMAMASI haqqında QƏRARDAD çıxarıb. İcranın təmin edilməsinin məhkəmə təcrübəsini formalaşdıran Ali Məhkəmə Plenumunun 22-ci bəndində o da yazılıb ki, məhkəmə müdafiəsi hüququnun konstitusion əhəmiyyət daşıdığı, eləcə də MƏHKƏMƏ QƏRARLARI İCRASIZ QALDIQDA MƏHKƏMƏ MÜDAFİƏSİ HÜQUQUNUN XƏYALİ XARAKTER qazanacağı nəzərə alınmaqla,  TƏLƏBKAR ƏRİZƏ VERMƏDİKDƏ BELƏ  HAKİM MÜTLƏQ ağlabatan müddətlərdə XİDMƏTİ VƏZİFƏSİNƏ görə İCRA HAQQINDA QƏRARDAD ÇIXARILMASI MƏSƏLƏSİNİ HƏLL ETMƏLİDİR. Bakı inzibati Məhkəməsinin hakimlərinin isə özlərinin “MÜMKÜNSÜZLÜK TƏCRÜBƏSİ VAHİDLİYİ” qüvvədədir.

Mülki icraatda çıxarılan qətnamələrin, qərarların icrasını isə məhkəmələr yolverilməz sayır. (?) Xətai məhkəməsinin 26.05.2009-cu il tarixli və 21.06.2011-ci il tarixli 2 qətnaməsi 16 ildir nəinki icra olunur, heç tələbkarın ərizələrinə belə baxılıb, icraya belə yönəldilmir. Xətai məhkəməsinin hakimi Pərviz Zamanlı ərizəni geri qaytarıb ki, tələblər bir-birilə əlaqəli deyil, Bakı AM-in MK-sı (sədrlik edən Namiq Cəfərov) daha “dərinə gedib”, qərardadı ləğv edib ki, geriqaytarma qərardadından nöqsanı düzəldib, yenidən ərizə verilə bilər, ona görə də ərizə yolverilməzliyinə görə rədd edilməlidir. (?) Konstitusiyaya sayğısızlığa baxın, dövlətin adından çıxarılan , 16 ildir icra olunmayan 2 qətnamənin icrası YOLVERİLMƏZ SAYILIR.

Konstitusiya məhkəmə qərarlarının icrasının məcburiliyini təsbit edir, məhkəmə(lər) mümkünsüzlüyünü, yolverilməzliyini aktlaşdırır. Tələbkar(lar) da qalıb hüquqsuz, xəyallar, nağıllar aləmində. Hələ icranı tələb etdiyinə görə işgəncəyə uğradılma faktları da var...

M. AĞSU