Fransız mütəfəkkiri Şarl Lul Monteskyenin “İran məktubları” əsərini oxuyanda, yumşaq desək, bir qəribə fikirlə rasflaşanda diksindim. Məsələ belədi: Monteskye yazır ki, Fransada hər hansı bir şəxsin arvadının məşuqəsi olduğu məlum olanda heç kim təəccüb eləmir. Hətta hansı bir cavan ər arvadının bu hərəkətlərini biləndə, yəni arvadının məşuqəsi olduğunu öyrənəndə təəccüblənib və əsəbləşirsə, bunu eşidən bütün başqa kişilər ona gülürlər.
Deməli, hələ Monteskye dövründən Fransa qadınlarının, üzr istəyirəm, “fahişəliyi” fransızlar üçün adi haldır və bu da hamıya məlumdur. Lakin dünyada fransızlar kimi cəmi üç dörd böyük millət göstərmək olar. Bu, özünü ilk növbədə onda göstərir ki, nəyin ki, fransız xalqı, dünyanın yüz böyük dahisi siyahısına ən çox adam verən xalqlardan biri və bəlkədə birincisidir. Eyni zamanda fransızların böyüklüyü onların azadlıq eşqlərində və bu azadlıq, bu ədalət və demokratiya uğrunda ölümə getməyə hazır olmaqlarındadır. Mən hələ vətən uğrunda mübaizəni demirəm.
Lakin etiraf etmək lazımdır ki, frnasız dövlətlərinin siyası mübarizələrində tutduqları mövqe heç də onların böyüklüyünə uyğun gəlmir. Fransızlar demək olar ki, iki hadisəni nəzərə almasaq, daim mənfur və rəzil rus çar imperiyasının siyasətinə züy tutublar. Həmin iki hadisə sərkərdə Napoleon Bonapartın 1812-ci ildə Rusiyaya hücum edib onun paytaxtını almsı, yəni Rusiya üzərində qələbəsi və 1853-cu ilin oktyabrında İngiltərə ilə bərabər Türkiyəni müdafiyə üçün Rusiya ilə Krım müharibəsinə başlamasıdır. Vəssalam.
Bütün bunlar ona görə yadıma düşür ki, bu yaxın günlərəcən Fransa prezidenti Emmanuel Makoronun Aralıq dənizində gəmilərin yolunu, vətəndaş müharibəsinin içində olan Liviyaya xarici gəmilərin buraxılmaması haqqında BMT qərarının öhdəlikləruni yerinə yetirərkən, necə deyərlər, fahişəliyə yol verməsidir. Məsələ bundadır ki, Makron güclü hərbi hava və dəniz qüvvələri ilə Liviyada vətəndaş müharibəsi aparan tərəflərin heç birinə dəstək vermədən, hərbi müdaxilənin qarşısını almalı ikən, Türkiyənin qabağını alıb, Rusiya gəmilərinə xəlvəti yol verib. Və yalnız Rusiya Liviyanı hərbi texnika canlı qüvvələrlə doldurandan sonra Amerika peykləri vasitəsilə ifşa olunan Fransa missiyasının yarıda qoyub, Aralıq  dənizindən çəkilib getdi. Axı niyə Fransa kimi böyük və güclü ölkə Türkyənin üstünə “xoruzlanıb”, Rusiyanın qabağında “dombalıb”?!
Beləliklə əzabkeş Liviya xalqı azğın və mənfur Rusiyadan hər cür hərbi kömək alan satqın marşal xəlifə Haftarın əlində mənfur Bəşər Əsədin əlində əsir-yesir qalıb. Çünki burada da Rusiya dincliyə, rahatlığa imkan vermir.
Bir az xoş səslənməsə də məsələyə başqa rakursdan nəzər salaq: Azərbaycan xalqı və Azərbaycan kişiləri üçün arvadın xəyanəti bağışlanmaz şeydir və əgər belə hadisə aşkar olarsa, kişi dərhal ya arvadı, aşnanı məhv edəcək. Bəzən hər ikisini. Bu da azərbaycanlıları bu cəhətdən franszlardan yüz qat, min qat yüksəyə qaldırır. Lakin bir məsələ var ki, min il sonra ( əgər insanlar qırılıb qurtarmasa ) kim biləcək, kim oxuyacaq, kimin vecinə olacaq ki, min il qabaq, yüz illərdən bəri Azərbaycn xalqının kişiləri ailə namusunu hər şeydən üstün tutmuş, fransızların isə bu heç vecinə gəlməyibdir. Min il sonra onu fikirləşəcək, onu düşünəcək, onu deyəcəklər ki, fransız xalqı daim azad, fransız dövləti daim müstəqil olub və fransız xalqı azadlıq və müstəqillik uğrunda daim kütləvi halda qəhrəman kimi vuruşmuş və qərəmanlıq mözüzələri göstərmişdi. Azərbaycan xalqı isə yüz illərdi necə zülüm və əsarət altındadır və bu gün də nə gündədir, hamıya məlumdur. Məsələ heç də xalqın sayının azlığından və çoxluğunda deyil. Üstəlik, Azərbaycan xalqının da maşallah, bir yerə yığsan fransızlara yaxın olar.
Dünya bu cür qəribə əhvalatlarla doludur. Hər xalqın taleyində müsbət və mənfi cəhətlər istədiyin qədərdi. Yalnız bir neçə xalq – xüsusilə ruslar, farslar və ermənilər demək olar ki, tamamilə mənfi xüsusiyyət daşıyırlar. Bu xalqların hər üçü bəşəriyyətin kürəyində iyrənc bir yara və xəstəlikdir. Və mən hey düşünürəm ki, nolaydı, ay Allah, bu üç xalqın birdən-birə sayı onda birə qədər azalaydı. Onda bilirsizmi dünya necə dözəl, azad, firavan və rahat olardı, olar İnşallah!
Əlizadə NƏHMƏDAĞAOĞLU