"2019-cu İLDƏ ÖLKƏDƏ SİYASİ VƏZİYYƏT DƏYİŞƏCƏK" – İqbal Ağazadə

“2019-cu ildə tamamilə fərqli bir mənzərə yaranacaq və yeni düzən qurulması istiqamətində beynəlxalq aləmin də ciddi təpkiləri olacaq”

“Hələ heç bilinmir ki, hətta demokratik seçki keçirilsə, qüvvələr nisbəti kimin xeyrinə olacaq”

“Necə ola bilər ki, Milli Məclisin özünün təyin etdiyi 18 nəfər adam o təyin etdiyi adamın özünü vəzifədən çıxartsın?!”

2018-ci il prezident seçkiləri yaxınlaşmaqdadır. Amma müxalifət düşərgəsində ənənəvi passivlik müşahidə olunmaqdadır. Belə ki, siyasi partiyaların nə hər hansı bloku, nə də müttəfiqlik əlaqələri mövcuddur. Bəzi müxalifət liderlərinin müəyyən mövzularla bağlı mətbuata açıqlamaları olsa da, konkret prezident seçkilərinə hədəflənmiş müzakirə ortamı yoxdur.
Müxalifətin seçkilərə belə səssiz yanaşması ilk baxışdan belə anlaşılır ki, mövcud vəziyyətlə barışmaqdan başqa çıxış yolu görmürlər. Təbii ki, müxalif düşərgədəki bu passivlik cəmiyyətə də sirayət edir və insanlarda gələcəklə bağlı pessimist əhval-ruhiyyə formalaşdırır. Bəs, müxalifətin bu ağır durumdan çıxış yolu varmı? Mövcud vəziyyət haqqında partiya sədrləri nə düşünürlər?
Ümid Partiyasının sədri İqbal Ağzadə ilə müsahibəmizdə bu və digər suallara cavab tapmağa çalışdıq.
- İqbal bəy, prezident seçkiləri yaxınlaşsa da, müxalifət illərin passivliyini üzərindən ata bilmir. Buna səbəb nədir?
- Çox zaman müxalifətin fəaliyyətini ya fəsillə, ya da adamların süni bir dinamikliyi ilə ölçməyə cəhd edirlər. Amma hər şey prosesdən asılıdır. Dünyada proses sönük və ləng gedirsə, dünyada dinmika yoxdursa, buna müxalifət neynəsin?! 2000-ci illərin əvvəllərində dünyada demokatik proseslərin bir dinamikliyi var idi. Xüsusilə post-sovet ölkələrində, o cümlədən Yaxın Şərqdə və bizdə də bir dinamika hiss olunurdu. Ona görə də dinamika bizdən asılı deyil. Həm də bizə təsiri olan region dövlətləri var. Azərbaycan müxalifətinin dinamikliyi daha çox inteqrasiyada olduğu Qərb dünyasından asılıdır. Gələn il prezident seçkiləridir, dinamika zəifdir. Təbii ki, dinamikanın zəif olamasının obyektiv səbəbləri olduğu kimi, bir qədər də subyektiv səbəbləri var. O subyektiv səbəbləri də Azərbaycan müxalifətinin, Azərbaycan iqtidarının yanaşmaları, ölkədaxili situasiya diktə edir. Ona görə də 2018-ci ildə dinamika hansı dərəcədə olacaq, hələ ki, bu gündən ölçmək mümkün deyil. Təbii ki, bu gündən baxanda olduqca zəif bir proses gedir. Amma bu heç də 2018-ci il üçün əvvəlcədən sığortlanmış səssiz və yaxud passiv seçki mühitinin olacağından xəbər vermir. Ola bilər ki, dinamika zəif olsun, ola da bilər ki, artsın.
- Azərbaycan müxalifətinin dinamikliyinin Qərbdən asılı olduğunu deyirsiniz. Burada müxalifətin özünün məsuliyyəti payı yoxdur?
- Gəlin, bunu təkcə müxalifətin və iqtidarın üzərinə yazmayaq. Post-sovet ölkələrində və yaxud Avropa ölkələrinin, Qərb dünyasının yanaşmasında yeni çalarlar olsaydı, burada dinamika artardı. Yəqin ki, 2005-ci ilin dinamikasını xatırlayırsınız. 2003-cü ilin ağır repressiyalarından sonra 2005-ci ilin dinamikası ortada idi. Niyə ortada idi? Çünki nəhəng dünya dövlətinin lideri Gürcüstanda mesaj vermişdi ki, demokratiyanın sərhəddi dayanmayacaq və genişlənəcək. Yəqin ki, Çorc Buşun Tibilisidəki çıxışını xatırlayırsınız. Bu gün dünya tərəfindən elə bir mesaj yoxdur. Bir az da rejimlər sərt və repressiv olanda vəziyyət çətinləşir, onda vətəndaşdan və yaxud da cəmiyyətdən asılı olamayaraq, daxili resurslar hesabına demokratiyanı, dinamikanı hakim mövqeyə gətirmək mümkün olmur. Çox tez-tez kütlənin cəsarətsizliyi, hüquqları uğrunda mübarizə aparmaması haqqında danışırlar. İki cür cəsarət var. Bir yaşadığın mühitdən, yəni həyat şəraitindən dolayı insanın özünə götürdüyü cəsarət var... Diqqət etmisinizsə, Afrikada elə tayfalar var ki, gözləyirlər şir ceyranı ovlayır, onlar sonra gedib şiri qovub, ceyranı kəsib, götürüb gedirlər. Bu, bizim üçün fantastik görünən bir cəsarət nümunəsidir. Bu şəraitdən doğan cəsarətlə yanaşı, bir də huququn verdiyi cəsarət var. Azərbaycanın təbii şəraiti, yaşam tərzi elədir ki, orada insanların bu şəraitdən cəsarətlənməsi ehtimalı həddindən artıq azdır. Çünki təbiət hadisələri, həyat münasibətləri insana xüsusi bir cəsarət vermir. Azərbaycanın Aran bölgəsində xüsusi cəsarətli olmağa elə bir ehtiyac da yoxdur. Elə bir həyat, təbiət də insanı məcbur etmir. Ona görə, Azərbaycan tipli ölkələrdə insanlar çox sakit və bu məsələlərdə gözləmə mövqeyindədirlər. Amma hüququn hakim olduğu Avropa ölkələrində hüququn verdiyi cəsarət var. Haqqı tapdalanan hər bir adam məhkəməyə gedir, hüququnu alır, onun hüququnu tapdalayanı qanunla cəzalandırır və cəsarətli olur. Və deyir ki, heç kim mənim hüququma girə bilməz. Bu da Azərbaycanda yoxdur. Belə olan təqdirdə, bu tipli məsələlərdə kənar təsirlərdən gələn proseslərin ölkəyə hakim olması olduqca vacibdir. Ona görə də təkcə səbəblər iqtidardımı, müxalifətdimi, liderlərdimi, bundan yana yanaşmaq lazım deyil. Demokratiyaya da hadisə kimi baxmaq lazımdır. Demokratiya gələr, çox gözəl bir seçki keçirərsən.
1992-ci il iyun ayının 7-də rəhmətlik Əbülfəz Elçibəy prezident seçiləndə Azərbaycanın ilk demokratik seçkisi baş tutdu. Amma demokratik seçkinin nəticəsi xaosa, qiyama gəldi çıxdı. Rəhmətlik Heydər Əliyev də 1993-cü il 3 oktyabrda seçiləndə seçki demokratik oldu. Heç kim Heydər Əliyev qarşısında alternativ ola, xalqın səsini də ala bilməzdi. Amma nəticə nə oldu?! Nəticə Azərbaycanda bugünkü düzən oldu. Demək ki, demokratiya seçki və hadisə ilə gəlmir. Demokratiya bir yaşam tərzidir, düşüncədir, bir prosesdir. Təbii ki, bunlar olmalıdır. Bu da çevrə dövlətlərindən  formalaşmalıdır. Sizcə, niyə Cənubi Amerika ölkələrinin heç biri demokratik deyil, amma Şimali Amerika dövlətlərinin böyük əksəriyyəti demokratikdir? Niyə Avropa ölkələrinin 99 faizi bu və ya digər şəkildə demokratikdir, amma Uzaq Yaponiyanı və Koreyanı çıxsaq, Asiya ölkələrinin böyük əksəriyyəti demokratik deyil? Niyə post-sovet ölkələrində demokrtaiya yoxdur? Yəni bu həm də çoğrafiyaya bağlıdır və çoğrafiyanın özünün bütövlükdə demokratikləşməsi məsələsdir.
Bu günlərdə Ermənistan və Azərbaycan münaqişəsi ilə bağlı bir konfrans keçirilirdi. Hamı Ermənistan-Azərbaycan konfliktinin həlli yollarından, Ermənistanla Azərbaycan arasında etimad limitinin formalaşmasından danışırdı. Mən çıxışımda bir ştrixi xüsusi qeyd etdim. Dedim, dostlar, sizə elə gəlmirmi ki, biz artıq prosesə doğru yanaşırıq. Çünki hadisələrə diqqət edəndə bizim torpaqlar 1992-93-cü illərdə işğal olunub. Bu o zaman idi ki, biz Qərbə inteqrasiya istəyirdik və demokratik cəmiyyət quruculuğu istiqamətində addımlar atmaq istəyirdik. Nail olduqmu, olmadıqmı, bunlar başqa şeylərdir. Amma kurs birbaşa Qərbə idi, məqsəd Rusiyadan imtina, MDB-yə daxil olmamaq idi. Əvəzində nə oldu? Torpaqlarımız işğal olundu. Bu faktı qoyub, 20 il sonraya gəlirəm. 2014-15-ci illərdə Ukrayna Qərbə inteqrasiya etmək istədi. Rusiyadan ayrılıb, Avropa məkanına üz tutmaq istədi, torpaqları işğal olundu. Demək ki, bu, ölkənin tutacağı kurs, yol ilə bağlı işğaldır, təkcə etnik, milli konflikt zəminindən baxmaq lazım deyil. Rusiyanın çevrə dövlətlərinə demokratikləşməyə imkan verməmək cəhdidir ki, o demokratikləşmə prosesi Rusiyanın içinə keçməsin, Rusiyanın özünü sabah təhlükə il üz-üzə qoymasın. Çünki Rusiya öz çevrəsindəki hər kəsin demokratik olmasından çəkinir, qorxur. Ona görə də kim demokratiyaya, Qərbə doğru ciddi addım atırsa, onların hamısı cəzalanır.
 - Bu proseslərin qarışını almaq üçün Qərbin Rusiyanı durdurmaq potensilalı yoxdur?
- Qərb Rusiyanı durdurmağın hələlik effektiv variantlarını işləyə bilməyib. 2008-ci il avqustun 8-də Gürcüstan ərazi bütövlüyü ilə bağlı bir addım atdı. Rusiya Gürcüstanı cəzalandırdı, az qala Tibilisiyə qədər gəlib çıxdı. Amma Qərbin “Gürcüstan ərazisindən sən geri çəkil, iğal etdiyin ərazilərdən çıx” deyə bəyanatından başqa heç bir ciddi təsir imkanları olmadı. O cümlədən Ukraynada da təsir imkanı olmadı. Sabah Azərbaycan da həmin yolu tutsa, yenə də Rusiya təzyiq edəcək. Ona görə də dünya hələlik bu tpli proseslərdə gözləmə mövqeyi tutur və bizdə süstlüyün, sakitçiliyin hamısının səbəbi budur.
- Adətən seçkiyə 1 il qalmışadək müxtəlif bloqlar formlaşır, alternativ siyasi platforma elan olunurdu. Bu gün siyasi bloq və platforma bir yana, heç 2 partiyanın bir arada olduğunu müşahidə etmirik...
- Birinci sualda qeyd etdiniz ki, dinamika yoxdur. Dinamika olmayandan sonra adamlar boş-boşuna niyə enerji xərcləyib bloqlar yaratsın, platformalar elan etsin?! Hər kəsə bəllidir ki, proses bir qədər fərqli istiqamətdə gedir və ona görə də hər kəs cəmiyyətin marağını təmin edə bilməyəcəyini bilir. Çünki cəmiyyətin marağını bu cür passivlikdə təmin etmək çox çətindir. Ona görə də hamı partiya marağını təmin etməyə çalışacaq. Partiya marağı nədir? Təbdliğatdır, təşviqatdır, namizədin plaformasıdır, liderinin tanıdılmasıdır və. s. Bu istiqamətdə nə qədər desəniz namizdələr olacaq. Amma bütövlükdə cəmiyyətə yönəlik mesaj, cəmiyyətin toparlanması istiqamətində addımlar olmayacaq. Bunlar olmadığı üçün də bloqlar yaranmayacaq, partiyalar arasında danışıqlar getməyəcək.
- Ümumiyyətlə, müxalifət düşərgəsində yeni birlik modeli ətrafında hər hansı danışıqlar gedirmi?
- Müxalifətdə birlik anlayışı o zaman mümkün olar ki, əvvəlcə ideyalar olsun, sonra ideyanın ətrafında birləşmək mümkün olsun. Məsələn, bir ev tikmək istəyirsiniz və yaxud bir fərqli anbar tikmək istəyirsiniz, bunların materialları da, təyinatları da fərqlidir. Sən seçkiyə gedirsənsə, seçki uğrunda birlik yaradırsansa, sənin modelin başqa olacaq. Demokratiya urğunda model yaradırsansa, bu da başqa olacaq. Hələlik müxalifət birlikdə nəyin urğrunda mübarizə apara biləcəyini kəsinləşdirməyib. Bir qrup hesab edir ki, seçki uğrunda mübarizə aparmaq lazımdır, bir qrup da hesab edir ki, xalqın etirazını təşkil etmək lazımdır. Vahid fikir formlaşmayana və vahid konsepsiya ortaya qoyulmayana qədər çox çətin olacaq. Bu gün üçün optimal olan məsələlər seçki deyilsə, demokratikləşmə uğrunda birgə mübarizənin konturları cızılmalıdır. Amma müxalifət bu istiqamətdə bir araya gəlmək istəmir, cəmiyyətdəki çox kiçik qruplarda öz yerini möhkəmlətmək uğrunda daha çox çaba göstərirlər. Bu da təbii ki, effekt vermir.
- İqbal bəy, bir neçə il öncə Azərbaycan Demokrat Partiyası ilə müttəfiq idiniz. Bu gün müttəfiq ola biləcəyiniz partiya varmı?
- Azərbaycan Demokrat Partiyasındakı dostlarımız, Sərdar bəy başda olmaqla hamısı bu gün də bizim dostlarımız və təbii müttəfiqlərimizdir. Çünki az-çox proseslərə yanaşmalarımız, düşüncələrimiz eynidir. Amma yenə deyirəm, bir siyasi sifariş olmadan nəyisə yerinə yetirmək çox çətindir. 2010-cu ildə üç ciddi siyasi blok var idi. Bunun biri “Qarabağ”, biri AXCP-Müsavat bloku, biri isə Lalə Şövkətin və Əli Əliyevin yaratdığı blok idi. Yəni 6 müxalif partiyanın daxil olduğu 3 blok var idi. Bu gün o da yoxdur. O da olmadığına görə, o sifariş yoxdur. Biz elə-belə ağlımıza gəlib deyə blok yaratmırıq. Biz həm də cəmiyyətin, siyasi institutların, proseslərin sifarişini nəzərə alaraq bloklaşırıq. Sabah bu olacaqsa, ilk müttəfiq olacağımız patiyalardan birincisi ADP və Sərdar Cəlaloğludur.
- O halda mövcud passiv vəziyyətdə müxalifətin hakimiyyət üzərində qələbə şansından danışmaq mümkündürmü?
- Yox, hələlik hakimiyyət uğrunda mübarizə bu gün optimal və ağlabatan deyil. Bu gün daha çox prosesi aparmaq uğrunda mübarizə cəmiyyət üçün maraqlı ola bilər. Yəni “qırmızı xəttlər” müəyyən olunsun, hakimiyyət bir qədər iddialarından geri çəkilsin, müxalifət bir qədər irəliləmiş olsun və cəmiyyətin bir hissəsini öz arxasına almış olsun. Qısası, proses getsin və bir dinamika yaransın. Ondan sonra bu barədə danışmaq olar. İndi bu barədə danışmaq absurd bir şeydir. Kimsə deyirsə ki, demokratik seçki keçirilsə, belə olar, bu şərt daxlində nə qədər desən nəzəri cəhətdən məsələlər qoymaq olar. Onlar nəzəriyyədir. Hələ heç bilinmir ki, hətta demokratik seçki keçirilsə, qüvvələr nisbəti kimin xeyrinə olacaq. Bəlkə üçüncü elə bir qüvvə çıxacaq ki, tərəflərin hər ikisini məğlub duruma salacaq.
- Hesab edirsiniz ki, mövcud şəraitdə üçüncü qüvvənin meydana çıxması mümkündür?
- Nəzərə cəhətdən hər şey mümkündür. Nəzəri cəhətdən mümkün olmayan bir şey yoxdur. Amma parktik nöqteyi-nəzərdən bu gün üçün real deyil. Praktik cəhətdən ona görə mümkün deyil ki, oturuşmuş siyasi sistemin içərisində bu gün mövcud olan 4-5 partiya var ki, bunlar siyasi siyasi sistemi aparır. Bizim digər ölklərdən fərqimiz bilirsiniz nədir? Bizi bəzən ərəb ölkələri, bəzən də başqa ölkələrlə müqayisə edirlər. Bizim fərqimiz odur ki, bizdə hamıdan fərqli olaraq siyasi institutlar var və biz prosesin adını dürüst müəyyənləşdirə bilmirik. Bizdə siyasi institutlar faktiki var. Mitinq keçirə bilirlər, internetdən istifadə edirlər. Amma nə dərəcədə istifadə edirlər, bunlar nə qədər limitlidir, nə qədər burada basqılar var, bunlar ayrı mövzudur. Fakt odur ki, bunlar var.  Amma Şərq ölkələrində bunlar yoxdur. Şərqin reseptini bura gətirmək, Şərqin resepti ilə burada hərəkət etmək təbii ki, nə Qərbin, nə Azərbaycan dövlətinin, nə də bizim də maraqlarımıza uyğun deyil. Ona görə də proseslərə bir az fərqli yanaşmaq lazımdır. Tutaq ki, bu gün Zimbabvedə hakimiyyəti dəyişirlər, deyirlər  40 illik diktator yıxıldı. Dərhal Azərbaycanda Zimbabvenin  modelinə uyğun model düşünürlər, təhlillər başlayır. Elə deyil, Zimbabve ilə buranın insanının, psixologiyasının, coğrafiyasının fərqi çoxdur. Bura olan təsirlər, maraqlar, böyük dövlətlərin buradakı layihələri Zimbabave ilə nə dərəcədə üst-üstə düşə bilir, nə qədər proses bu şəkildə davam edə bilər, bunu düşünmək lazımdır. Bu cür absurd yanaşmaların nəticəsidir ki, bəzən nəticəsizlik sindromu Azərbaycan cəmiyyətini də, müxalifətini də bütövlükdə əzir.
- İqbal bəy, yəqin ki, bu dəfə də prezident seçkilərində namizədliyinizi irəli sürəcəksiniz...
- Bilmirəm. Bu, qurultayın qərarından asılıdır. Təbii ki, qurultay seçkidə iştirakla bağlı qərar verəcəksə, gözlənilən namizəd mənəm. Qurultayın qərar verməsini bu gün demək çox çətindir.
- Namizdəliyinizi verərsinizsə, seçkilər ərəfəsində daha şanslı müxalif namizəd ortaya çıxarsa, öz mövqeynizdən geri çəkilməyə hazırsınızmı?
-2013-cü ildə də bu suallar tez-tez səslənirdi. Mən onda deyirdim, şans nəyə deyirsiniz? 5faizlə 3 faizin fərqinə? Hər kəs öz faizində qalsın, o  şans deyil.
- Yeri gəlmişkən, deputatlar üzərində nəzarət funksiyasını Mərkəzi Seçki Komissiyasına verirlər. Bu haqda fikriniz necədir?
- Adi qaydada hər hansı fəhlənin belə əmək hüquqları pozulanda o şikayət hüququna malik olur. İş yerini qanuni, qanunsuz itirməyi ilə bağlı müraciət edir. Təsəvvür edin, 40 min insanın seçdiyi deputatı (fərqi yoxdur, təyin olunub, yaxud seçilib) fakt budur ki, Konstitusiya Məhkəməsi təyin edir və Konstitusiya Məhkəməsi deyir ki, bu qərar dəyişdirilə bilməz. Azərbaycan Konstitusiyası onu dəyişdirməyin bircə yolunu təsbit edib. Baş Prokurorluq təqdimat verib toxunulmazlığı götürə bilər, məhkəmə isə onun cinayətini təsbit edərsə, cinayət məsuliyyətinə görə deputat mandatından məhrum olunur. Necə ola bilər ki, Milli Məclisin özünün təyin etdiyi 18 nəfər adam o təyin etdiyi adamın özünü vəzifədən çıxartsın?! Harada görünüb, bu harada mümkündür? Dünyanın hansı yerlərində belə absurd şeylər olur? Bu başdan ayağa absurddur. Bu qanunverici orqanın səlahiyyətlərinin azaldılması, onun gözdən salınmasıdır. Seçkili orqanlara insanların münasibətinin dəyişməsinə, o cümlədən icra sturkturlarının hegemon mövqeyə çıxarılmasına xidmət edir.
- O qanunun qəbul olunmasında birbaşa deputatlar özləri iştirak edir. Belədirsə, onlar öz hüqularını niyə məhdudlaşdırır?
- Onlar hüquqlarını məhdudlaşdırmır, onlar bilir ki, hakimiyyət nə desə, onlar baş üstə deyəcək və onlar etik qaydaları pozmayacaqlar, hətta “üzr istə” deyəcəklər, üzrə də istəyəcəklər. Səhv deyəcək, deyəcək qələt edib, başımı daşa döymüşəm. Onlar o sistemi bilirlər, sistemin də içində öz yerləridir. Onların orada problemi yoxdur. Problem müxalif fikirli insanlarda olacaq, onların da 99 faizi o deyil. Ona görə da onlar çox rahatca ona gedirlər. Etik qaydaları pozduğuna görə, Yeni Azərbaycan Partiyasının bir üzvünün mandatını nədən əlindən alısınlar ki?! Etik qaydanı pozacaq qarşı tərəf varmı? Yoxdur. Vaxtilə Hüseyn Abullayev onda ittiham olunmuşdu. Bu məsələlərədə Hüseyn Abdullayevin elə bir günahı olmamışdı, orada prokurorluğun verdiyi təqdimat oldu. Bunlar da başqa şeylər idi. Bu şəkildə siyasi sifarişlə fərqli düşüncəli adamların üzərinə gələcəklər. Onu da bilirlər.
- İqbal bəy, əvvələr beynəlxalq təşklatlarla sıx təmaslarınız olurdu. Ancaq son vaxtlar bunu görmürük...
- İndi də sıx təmasdayam, toplantılarda oluruq, fərdi, kollektiv görüşlərdə oluruq. Bizim üçün beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq prioritetlərimizdən biridir. Bu, davam edir. Açığı, bununla bağlı mətbuata geniş danışmırıq. Çünki bunu siyasi institut kimi ayaqda qalmağın yollarından biri hesab etmirik. Hesab etmirik ki, beynəlxlaq təşkilatlarla görüşdük, bu barədə informasiya verdik, bu nələrisə dəyişir. Biz də bilirik ki, hələlik regionda, o cümlədən Azərbaycan siyasi coğrafiyasında prosesləri dəyişə biləcək və yaxud da proseslərə siyasi insitut kimi təsir edə biləcək elə bir ciddi məsələ deyil.
- Sizcə, proseləri dəyişə biləcək vəziyyət nə vaxt yaranacaq?
- 2019-cu ildə.
- Bunu nə ilə izah edə bilərsiniz?
- Dünyanın yeni düzəni formalaşacaq. Tamamilə fərqli bir mənzərə yaranacaq və yeni düzən qurulması istiqamətində beynəlxalq aləmin də ciddi təpkiləri olcaq. Bu praqnozu mən hələ 2014-cü ildə vermişəm və yanılmıram. Proseslər ona doğru gedir.
- Belə başa düşüdüm ki, 2019-cu ilə kimi bir partiya olaraq fəaliyyətinizdə sabit siyasət yürüdəcəksiniz.
- Biz hər zaman sabit olacağıq. Lakin 2018-ci ildə ölkədə elə dinamika yarana bilər ki, biz o dinamikanın başında dayana bilərik. Ola bilər ki, dinamika yaranmasın, biz də yenə fəaliyyətimizi davam etdirək. Heç bir halda, biz dağıdıcı qüvvə deyilik. Heç bir halda, biz düşmənçilik edən qüvvə deyilik. Kimin xoşuna gəlsə də, gəlməsə də biz bütün gücümüzü quruculuğa, barışa və diolaqa həsr etmişik. Məsələnin bizim üçün fundamental, prinsipial tərəfi budur. Niyə budur? Çünki ən zirvədə dəyişiklik olanda belə, bu dövlət, bu millət itirməməlidir. Təəssüf ki, bütün dönəmlərdə bütün dəyişikliklərdə Azərbaycan tərəfi itirib. Bu ənənəyə son qoymaq lazımdır. Bu ənənəyə son qoyulmasa, ölkəni demokratik bir düzənə çıxartmaq çox çətin olacaq. Ona görə də biz bütün gücümüzlə bu istiqamətdə fəaliyyət göstəririk. Mən Milli Məclisdən çıxandan, haqqım yeyiləndən sonra da kursumuz dəyişməzdir.
- Hesab edisiniz ki, haqqınız yeyilib?
- Mənim əlimdə bütün məntəqələrin möhürlü, imzalı protokolu var. Bütün məntəqələrin prtokoluna görə qalibəm, 9 min 970 səs qazanmışam. Mənim yerimə Milli Məclisdə oturan 401 səs qazanıb.
- Qarşıdakı seçkilərdə mübarizəni davam etdircəksiniz?
- Təbii. Bütün bunlara baxmayaraq, biz Milli Məclisə düşmədiksə, kursumuz dəyişəcək deyə düşünənlər bunu düşünməsinlər. Mən həmişə demişəm, bizim missiyamızı, siyasətimizi bizim yerimiz müəyyən etmir, düşüncəmiz müəyyən edir. Biz harada olsaq belə, biz bu düşüncədəyik. Haqqımız yeyiləndə də, qismən təmin ediləndə də bu düşüncədiyik ki, bu dövləti, bu ölkənin vətəndaşlarını yerindən, mövqeyindən, siyasi partiyasından, əqidəsindən asılı olmayaraq bir araya gətirək və nəhayət barış mühiti yaradaq. Vətəndaş həmrəyliyi, vətəndaş birliyi yaratmaq bizim missiyalardan biridir. Və biz inşallah buna nail olacağıq.
- Vətəndaş həmrəyliyi demişkən, son vaxtlar Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı müzakirələr intensivləşib. Ancaq hakimiyyət həmişəki kimi müxaliftələ Qarabağlı bağlı müzakirələr aparmır...
- Hakimiyyət bilir ki, Qarabağ məsələsində heç bir dəyişiklik olmayacaq. Bilir ki, bu danışıqların da heç bir mənası, əhəmiyyəti yoxdur. Nə qədər ki, prosesə Rusiyanın maraqları çərçivəsindən baxılır və bu məsələlərdə hegemon Rusiyadır, bu proses davam edəcək. Mən müsahibəmin əvvəlində qeyd etdim ki, Rusiya demokratikləşmənin onun sərhəddindən içəri girməsinə icazə vermək istəmir. Konfliktlər bitən an demokratikləşmənin yeni dalğası başlayacaq. Təsəvvür edin, Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi həll olunub, fərqi yoxdur Qarabağ hüququmuz olaraq bizə verilib, yoxsa qeyri-qanuni əlimizdən alınıb, ondan sonra Ermənistanın, Azərbaycanın  Rusiyanın yanında nə işi var. Niyə Rusiya ilə yanaşı olmalıdırlar ki?! Nədən?! Və onda proseslər hara gedib çıxacaq? Baxın, Kubadan, Vyetnamdan, Əfqanıstandan, Yaxın Şərq ölkələrindən Rusiya düz Cənubi Qafqaza qədər sıxışdırılıb. Buradan da içərilərinə doğru sıxışdıralacaq. Dünən Yuqaslaviyada, Bosniyada, Serbiyada, Hersoqavinada, Polşada, Macarıstanda, Ruminyada yerləşən Rusiya bu gün Ukraynada yerləşə bilmir. Görün, nə qədər sərhədlər çəkilib. Rusiya bilir ki, Ukraynadan çıxan kimi artıq o proses içəridə başlayacaq
- Yəni deyirsiniz ki, Rusiyanın Cənubi Qafqazdan sıxışdırılıb çıxarılacağı gün heç də uzaqda deyil?
- Mütləq olacaq. Ya dünya demokratikləşməlidir, ya da dünyanı təhükəyə gətirən qlobal savaş başlamalıdır.  Ona görə də mütləq demoktikləşmə olacaq. Bunu hər kəs anlayır. Çünki yeni dünyanı dağıdan yeni müharibəyə gedilməyəcək. Bu, birmənalıdır.
- Hökumət rəsmləri müxalifətin tez-tez sıradan çıxıdığını vurğulayır. Sizcə, müxalifət sıradan çıxıb, yoxsa necə...?
- Mən hakimiyyət, iqitdar nümayəndələrinə bir məsləhət verərdim. Bir tarixə baxsınlar, bir müasir dünyaya baxsınlar, harada müxalifət yoxdur. Şimali Koreyada yoxdur, diktatura rejimlərində, Yaxın Şərqdə yoxdur. Ən sivil, demokratik ölkələrin hamısında müxalifət ən pis halda 30-35 faiz səs qazanır. Harada ola bilər ki, bir millətin ən azı 30-35 faizi fərqli düşünməsin və yaxud da yaşamından narazı olmasın?! Əgər deyirlərsə ki, bizdə müxalifət yoxdur, hakimiyyət bizdən asılı olmayaraq etiraf edir ki, bizdə hansı rejimdir. Hakimiyyət bunu düşünməlidir. Necə yəni bizdə müxalifət yoxdur?! Necə yəni insanın bu qədər problemi varsa, insan nədən sənin yanında olmalıdır?! Ola bilər ki, səni 60 faiz dəstəkləsin, amma 40 faizi yenə müxalifətdir. Müxalifəti siyasi institutla bağlamayın. Ola bilər müxalifət siyasi institutu dəstəkləməsin, ola bilər ki, siyasi institut maraqlarını ifadə etməsin. Amma hamı bilir ki, bu ölkədə hakimiyyətə qarşı ciddi müxalifət var. Siyasi institut olaraq yox, xalq olaraq.
- Amma siyasi institutların gücsüzlüyü də bu gün göz önündədir...
- Doğrudur, siyasi təşkilatların gücsüzlüyü  göz önündədir. Bunun da nədənləri var. Repressiv yanaşmalar, siyasi institutların gözdən salınması, siyasi institutların təşkilatlanmasına imkan verilməməsi və. s. Proporsional seçki sistemi 2002-ci ildə niyə ləğv olundu? Hamı bilirdi ki, proporsional seçki sistemi olsa , ağlı başında olan, siyasi iradəsini gerçəkləşdirib hakimiyyətə gəlmək istəyənlər siyasi institutlarda birləşəcək, onun proporsional sıyahısında yer almağa çalışacaq. İndi majoritar sistemdir, deyir  nəyimə lazımdı. Proporsional oldu-olmadı, mənim siyasi institutda nə işim var. Siyasi mənsubiyyəti olan Azərbaycanda bircə nəfər iş adamı varmı? Yox. Basıb onun gözünü çıxardarlar. Nəticə etibarilə bütün bunların hamısı siyasi institutları zəiflədib. Amma yenə də deyirəm, siyasi institutların zəifləməsi müxalifətin zəifləməsi deyil. Bu, siyasi institutun problemidir. Hakimiyyət bir də onu düşünsün ki, xalq ona müxalifdirmi, müxalif deyilmi? Xalqın meydana çıxmaması hakimiyyətin qazancı ola bilər. Amma məsələ təkcə meydana çıxmaq deyil. Məsələ odur ki, səni xalq qəbul edirmi, etmirmi? Baxın, hökuməti, parlamenti, icra strukturunu, məhkəmə sistemini Azərbaycan seçisi qəbul edir?! Azərbaycan seçicisi bunlarla razıdır?! Prezidenti, vitse-prezidenti qırağa qoyduq. İnsanlar bu və digər şəkildə mövqelərini hətta müsbət ifadə edə bilərlər. Biz bunları sosial şəbəkələrdə görürük. Baxaq, hökumətdən, məhkəmədən, parlamentdən Azərbaycan xalqı razıdırmı? Çıxın, danıdışdırın, görün, nə deyirlər. Hökumət bunu dünləməlidir. Müxalifətçilik də buradan ölçülür. Mən siyasi institut kimi varam, yoxam, bu, başqa bir şeydir.
- Amma narazı kütləni siyasi təşkilatlar idarə edə bilmir.
- Sizinlə razıyam. Hakmiyyət ona imkan vermir ki, siyasi institutlar o narazı müxalifəti idarə etsin. Onlardan yola çıxır.  O da bir dövr üçündür. Ola bilər ki, bir dövr imkan verməsin. 10-15 il belə ola bilər, amma bir gün bunun nəticəsi çox ağır olacaq. Hakimiyyət bunu düşünməlidir ki, bunun nəticələri çox ağır olub. Amerikada 8 ildən bir hakimiyyət dəyişir. Çox normal da dəyişir. Yaxın Şərqdə 40 ildən bir hakimiyyət dəyişir, çox ağır dəyişir. Seçim hakimiyyətindir. 40 ildən bir dəyişək, ağır nəticələrlə dəyişək, yoxsa 8-10 ildən bir dəyişək, insan kimi hamımız bir-birimizlə əl-ələ verək, dost olaq? Bu artıq mənim problemim deyil. Bütövlükdə cəmiyyətin problemidir. Biz istəyirik ki, bu sistem yaransın. Hətta 40 idən sonra dəyişəndə də belə ən azı birinci mərhələ üçün maliyyə amnistiyası elan olunsun, hər kəsin qazandığı bağışlanılsın, cinayət məsuliyyətinə görə amnistiyalar elan olunsun, cəmiyyətdə yeni bir mühit yaradılsın. Basqı ilə sən etdin, mən də edəcəm deyə olan proseslər bitməlidir. Bu düşüncə sıradan çıxmalıdır, əks təqdirdə bizim dövlət kimi qalibiyyətimiz olmayacaq.

Hurriyyet.org