Natiq Cəfərli: “Bu razılaşma Azərbaycanın ixracatına mənfi təsir göstərəcək”

Türkiyə ilə Rusiya arasında buzlar əriyib və noyabrın 1-dən etibarən yenidən pomidor məsələsində razılıq əldə olunub. Artıq Türkiyənin “Agrobay” şirkəti Rusiyaya pomidor idxalına başlayıb.
Şirkət rəhbəri bildirib ki, 2018-ci ilin may ayınadək 5 min ton pomidor Rusiyaya tədarük olunacaq.
Artıq Türkiyədən çıxan ilk pomidor yüklərinin Rusiyaya çatması Bakıda pomidorun ucuzlaşmasına səbəb olub.
Bəs, Türkiyə ilə Rusiyanın “pomidor” razılaşması Azərbaycan fermerlərinin durumuna necə təsir göstərəcək? Daxili bazarda qiymətlər hansı həddə qədər düşə bilər?
 “Yeni Müsavat”a açıqlamasında bu suallara aydınlıq gətirən iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli bildirdi ki, bu gəlişmə Azərbaycanın Rusiyaya ixracatını zəiflədəcək: “Türkiyə ilə Rusiya arasında gərginlik yaşanandan sonra Azərbaycandan Türkiyəyə pomidor ixracatında 7 dəfə artım müşahidə olundu. Bunun təbii səbəbləri o idi ki, Rusiyada doğrudan da pomidora ciddi bir  tələbat var idi. Çünki Türkiyə təqribən Rusiyanın tələbatının 30-35 faizini təmin edirdi. Birdən-birə Türkiyədən idxalın dayanması bütün ölkələrdən , o cümlədən Azərbaycandan pomidor ixracı artdı. Ancaq Rusiya tərəfindən iradlar var idi ki, bu qeyri-sağlam bira artımdır. Azərbaycanın ixracı birdən-birə 7 dəfə artması o demək idi ki,  böyük ehtimalla   Türkiyə pomidorlarının Azərbaycan üzərindən  yerli məhsul adı ilə Rusiyaya ixrac olunurdu. Bunu hətta Rusiya prezidenti yanında müşavirədə rusiyalı məmurlar da dilə gətirmişdi.  Bundan sonra bir neçə dəfə xoşagəlməz insidentlər baş verdi, Azərbaycan pomidorunu Rusiyaya  buraxmadılar və geri qaytardılar. Son həftələrdə bu bir neçə dəfə təkrarlanıb. Həmin məhsullar yenidən Azərbaycan bazarına daxil olduğu üçün qiymətlərə də son  günlər müəyyən təsir edib.  Türkiyədən  Rusiyaya pomidor ixracatında maneələrin aradan qaldırılması təbii ki, Azərbaycanın ixracatına mənfi təsir göstərəcək və Türkiyə pomidorlarının  daha çox Rusiya bazarlarına  daxil olması və sayılması Azərbaycanın ixracının azalmasına səbəb olacaq. Noyabr-dekabr aylarının rəsmi nəticələri elan olunanda biz bunu açıq-aşkar görəcəyik. Bu da Rusiya tərəfinə əlavə  arqument verəcək ki, Türkiyə ilə birbaşa ticarət açıldı deyə, Türkiyə pomidorlarının Azərbaycan üzərindən ixracı azaldı”.

İqtisadçının sözlərinə görə, prosesin yeganə müsbət cəhəti odur ki, Rusiya bazarına yerli pomidorların ixracı azaldıqca  daxili bazarlarda qiymətlərə müsbət təsir göstərə bilər: “Bu  ucuzlaşma da ola bilər, indiki qiymətlərin  bir müddət qalması kimi də ola bilər. Ancaq  Yeni il bayramı öncəsi bütün ərzaq məhsullar və kənd təsərrüfatı məhsullarında təəssüf ki,  qiymət artımı olacaq”.
İqtisadçı deyir ki, Azərbaycanın digər meyvə və tərəvəz növləri üzrə Rusiyaya ixracı da azala bilər: Türkiyənin Rusiyaya əsas ixracatı meyvə-tərəvəz idi. Demək olar ki, bizim  ixracatla eyni kateqoriyaya aid olan məhsulların ixracatını həyata keçirirdik.  Təbii ki, Türkiyə ilə Rusiya arasındakı ticarət dövriyyəsi artdıqca və kənd təsərrüfatı  məhsullarının daha çox Rusiya bazarına daxil olduqca, Azərbaycan məhsullarının ixracatında müəyyən azalma ola bilər. Çünki Türkiyənin istehsal həcmi ilə Azərbaycanın istehsal həcmi arasında  yerlə göy qədər fərq var. Türkiyənin bir bölgəsi, məsələn Antalya Azərbaycanın  tamamından daha çox məhsul istehsal edir. Bu həm Azərbaycanda məhsuldarlığın az olduğunu göstərir, həm də kənd təsərrüfatında istehsal sahələrinin az olmasına dəlalət edir. Bu da Azərbaycana əlavə stimul verməlidir ki,  daha çox istehsal sahələri yaransın, məhsuldarlıq artırılsın.  Bu yolla həm ölkə bazarlarına, həm də xarici bazarlara daha çox məhsul  çıxartmağa nail olsun. Ancaq buna nə dərəcədə nail olunacağını demək çox çətindir. Çünki həm qiymətdə, həm də həcmdə Türkiyə ilə bu sahədə rəqabət aparmaq  Azərbaycan fermerləri üçün çətin olacaq".