Sərdar Cəlaloğlu: “Mehriban xanımın birinci vitse-prezident gətirilməsini Azərbaycanın təhlükəsizliyi baxımından çox vacib hesab edirəm”
 
“Heydər Əliyev Fondu əslində “paralel dövlət” kimi mövcud olub”
 
Prezident İlham Əliyevin birinci xanım, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, Milli Məclisin deputatı Mehriban Əliyevanı birinci vitse-prezident təyin etməsi, heç şübhəsiz, hazırda ölkə gündəminin başlıca mövzusudur. Hətta bu təyinat qısa zamanda bir çox xarici ölkə mətbuatının da diqqətini cəlb edib. Əlbəttə, Mehriban xanımın birinci vitse-prezident vəzifəsinə gətirilməsi hakimiyyət daxilində gözlənilən idi. Bəs müxalifət necə, M.Əliyevanın bu posta təyin olunacağını gözləyirdi? Bu və digər suallara ADP sədri Sərdar Cəlaloğlu ilə söhbətimizdə aydınlıq gətirməyə çalışdıq.
 
- Sərdar bəy, Mehriban Əliyevanın birinci vitse-prezident təyin edilməsini gözləyirdiniz?
 
- Əslində, gözlənilməz bir hadisə deyildi. Bu, Mehriban xanımın Azərbaycan dövlətində, Azərbaycan cəmiyyətində faktiki iştirakının təsdiq olunmasından başqa bir şey deyil. Yəni bu günə qədər Mehriban xanım vitse-prezidentə indi verilmiş səlahiyyətlərdən faktiki olaraq istifadə edib. Bunun aydın nümunələrindən biri Azərbaycanda keçirilən çox ciddi beynəlxalq tədbirlərdə nazirlərin Mehriban xanımın rəhbərliyinə verilməsi və uzun müddət onun rəhbərliyi altından fəaliyyət göstərməsidir. Yəni istər “Eurovision”, istər Avropa Oyunları, istər də İslam Oyunları ilə bağlı Azərbaycanda yaradılan komitəyə Mehriban xanımın rəhbərlik etməsini misal göstərmək olar. Bilirsiniz ki, Konstitusiyaya görə, Azərbaycanda nazirlər baş nazirə və prezidentə tabedir. Əgər bu nazirlər müəyyən müddətə, keçici olsa da, baş nazirin tabeçiliyindən alınıb, prezidentin yox, başqa bir şəxsin nəzarətinə verilibsə, bu o deməkdir ki, həmin adam baş nazirlə prezidentin arasında, orta bir statusa malik olub. Hansı ki, istər “Eurovision”, istər Avropa Oyunları, istər də İslam Oyunlarının təşkili ilə bağlı komitə yaradılıb və Azərbaycanın bir çox mühüm nazirliklərinin rəhbərləri Mehriban xanıma tabe etdirilib. Bu, faktiki olaraq Mehriban xanımın vitse-prezident statusuna, yəni baş nazirdən yüksək, prezidentdən aşağı bir statusa malik olmasının dəlili idi. Bunu heç kəs başqa cür izah edə bilməz...
 
- Belə desək, Mehriban xanımın qeyri-rəsmi səlahiyyətləri sadəcə rəsmiləşdirildi...
 
- Bəli. Çünki dünyanın heç bir ölkəsində bir naziri, yəni dövləti təmsil edən bir adamı dövlətdə təmsil olunmayan bir adamın rəhbərliyinə vermirlər. Dünyda belə bir şey yoxdur. Ona görə ki, bu adam dövlətin adından çıxış edir. Əslində, bu adam dövlətin heç bir vəzifəsində işləmirsə, heç vaxt gəlib dövlət işçisinin üzərində rəhbər ola bilməz. Rəhbər olubsa, bu o deməkdir ki, qeyri-rəsmi şəkildə rəhbər kimi qəbul olunub. Sadəcə, İlham Əliyev hakimiyyətə gələndən sonra Azərbaycanda qeyri-rəsmi olaraq ikinci şəxs olan Mehriban xanımın indi bu statusu rəsmiləşdirilib.
Bu təyinat təkcə Azərbaycanda keçirilən oyunlarla bağlı deyil. Bu, həm də Heydər Əliyev Fondunun fəaliyyəti ilə bağlıdır. Əgər biz Heydər Əliyev Fondunun binasına baxsaq, görərik ki, bu bina Prezident Administrasiyası böyüklükdə, Nazirlər Kabinetindən isə böyükdür. Bu binaların da ölçüləri onların funksiyaları ilə bağlıdır. Bu baxımdan, əgər biz Heydər Əliyev Fondunun Prezident Administrasiyası boyda bir binada yerləşdiyini nəzərə alsaq, onda Heydər Əliyev Fondunun fəaliyyətinin də Prezident Administrasiyasının fəaliyyətinə uyğun olduğunu qəbul etməliyik...
 
- Demək istəyirsiniz ki, bu günə qədər Azərbaycanda Prezident Administrasiyasına paralel olaraq, ikinci bir idarəedici qurum mövcud olub?
 
- Yəni, əslində Azərbaycanda bir “paralel dövlət” mövcud olub. Heydər Əliyev Fondu həm xarici diplomatiya, həm xarici əlaqələr sahəsində fəaliyyət göstərib. İlham Əliyev çıxışında Mehriban xanımın Azərbaycanda gördüyü işlərdən də danışdı. Məsələn, Təhsil Nazirliyindən çox məktəb tikib, təmir edib. Səhiyyə Nazirliyindən çox xəstəxana tikib, təmir edib. Mədəniyyət Nazirliyindən çox mədəniyyət işləri görüb. Hətta Heydər Əliyev Fondu Ekologiya Nazirliyindən çox ekoloji işlər görüb. Dünyanın heç bir ölkəsində heç bir fond dövlətin rəsmi strukturları ilə rəqabət apara, ən azı, dövlətin rəsmi strukturlarından daha çox iş görə bilməz. Amma, bunu gizlətmək lazım deyil ki, Heydər Əliyev Fondu Azərbaycanda bir çox nazirliklərdən daha çox fəaliyyət göstərib. Bu da onu göstərir ki, qeyri-rəsmi bir təşkilat olsa da, Heydər Əliyev Fondu əslində “paralel dövlət” kimi mövcud olub. Yəni, həm xarici əlaqələrin yaradılması, həm daxildə görülən işlərin həcmi, həm də faktiki olaraq ölkənin siyasi həyatına yön verməsi göstərir ki, bu fond Azərbaycanda “paralel dövlət” hakimiyyətini həyata keçirib. Tutaq ki, maliyyə resurslarının paylanılmasında, kadrların müəyyən edilməsində və s. məsələlərdə pərdə arxasında da olsa, müəyyən rol oynayıb. Bu da Azərbaycanda hakimiyyət daxilində çox ciddi problemləri meydana çıxarıb.
 
- Hansı problemləri nəzərdə tutursunuz?
 
- Məsələn, 2009-cu ildə keçirilən referendumda yeganə məqsəd o idi ki, Mehriban xanımın prezidentliyə yolu bağlansın. Bilirsiniz ki, o vaxt İlham Əliyevin üçüncü dəfə prezident seçilmək şansı yox idi. Mehriban xanımın tərəfdarları böyük bir partiya yaratdılar və yadınıza gəlirsə, o vaxt onun prezident olması ilə bağlı açıq kampaniya başladı. Bu zaman Mehriban xanımı hakimiyyətə buraxmaq istəməyən qüvvələr, belə deyək, “X KLAN” Mehriban xanımın yolunu kəsmək üçün İlham Əliyevin yolunu genişləndirdilər. Bunun üçün də referendum keçirdilər. Referendum yolu ilə İlham Əliyevin iki dəfədən artıq seçilmə məhdudiyyətini aradan qaldırdılar. Yəni müvəqqəti olaraq Mehriban xanımın hakimiyyətə gəlməsinin qarşısını almaq üçün İlham Əliyevi üçüncü dəfə ölkəyə prezident gətirdilər.
Mehriban xanımın birinci vitse-prezident təyin edilməsi isə, artıq onun prezident postuna gedişi kimi qəbul edilməlidir. Azərbaycanda son bir neçə ildə gedən proseslər, eləcə də kadr dəyişiklikləri, kadrların qarşılıqlı ifşa olunması heç də təsadüf deyildi. Hansı ki, bir dəfə bu klanın nümayəndəsi olan nazirin, komitə sədrinin, rektorun və s. fəaliyyəti, evi-eşiyi, əmlakı ifşa olundu, ondan bir həftə keçmədi, o biri klana aid olan nazirin əmlakı açıqlandı. Bütün bunlar göstərirdi ki, Azərbaycanda Mehriban xanım və onun tərəfdarlarının rəsmi olaraq hakimiyyətdən kənarda qalması rəsmən hakimiyyətdə olan qüvvələr tərəfindən açıq-açığına gizli rəqabət meydana gətirmişdi. Bu gizli rəqabətin ən təhlükəli əlamətlərindən biri regionlarda iğtişaşların təşkil edilməsi idi. Qubada, İsmayıllıda, Mingəçevirdə və s. digər rayonlarda ki, guya, kortəbii iğtişaşlar vardı. O iğtişaşların hamısını təhlil edəndə, aydın olur ki, bunlar hakimiyyətdə olan müəyyən klanlar, qruplar tərəfindən təşkil olunmuşdu, bir-birinin kadrını vurmaq, bir-birinin mövqeyini zəiflətmək məqsədi güdürdü. O cümlədən Eldar Mahmudovun ifşa olunması, ondan qabaq və sonra da ayrı-ayrı məmurların, bank direktorlarının, iri biznes strukturlarının nümayəndələrinin qalxıb-enməsi Azərbaycan hakimiyyətində klanlararası münaqişənin çox ciddi səbəblərindən biri idi. Hansı ki, bu klanların həm də ölkədən kənarda uzantıları var. Bir klan İran, Rusiyadan dəstək alır, digər klan Avropadan, yəhudilərdən. Heç təsadüfi deyil ki, Eldar Mahmudov daha çox yəhudilərlə əlaqədə ittiham edilir...
 
- Hakimiyyət daxilindəki klanların savaşı Mehriban Əliyevanın birinci vitse-prezident təyin olunmasından sonra da davam edəcəkmi?
 
- İlham Əliyev belə bir söz işlədib ki, “Mehriban erası başlayır”. Yəni Mehriban xanımın həyatında yeni bir era başlayır. Əslində, mən bunu Türkiyənin “Lalə dövrü” ilə əlaqələndirirəm. O “Lalə dövrü” Osmanlı İmperiyasının Avropaya açılması, mədəniyyətin, iqtisadiyyatın inkişafı dövrü oldu. Belə ki, ilk dəfə Türkiyədə zavod-fabriklər tikməyə başladılar, ilk dəfə mətbəə, Türkiyəyə Avropayönümlü tikinti mədəniyyəti gətirildi. O cümlədən, “Lələ dövrü”ndə Türkiyədə mədəniyyət xüsusi olaraq inkişaf etdi. Mehriban xanımın UNESKO-da, Heydər Əliyev Fondundakı fəaliyyətini də nəzərə alsaq, Mehriban xanımın hakimiyyəti dövründə, Azərbaycanda “Lalə dövrü”nün başlayacağına ümid edə bilərik.
Əslində, mən Mehriban xanımın vitse-prezident gətirilməsini Azərbaycanın təhlükəsizliyi baxımından çox vacib hesab edirəm. Çünki, nə qədər ki, Mehriban xanım hakimiyyətə buraxılmırdı, onun qarşısında böyük bir maneə vardı, klanlararası münaqişə Azərbaycan dövlətini çox ciddi surətdə təhdid edirdi. Hamı bilr ki, hakimiyyət daxilində gizli mübarizə gedirdi. Hətta, açığını deyim ki, biz həmişə diplomatik korpuslarla, xarici ölkə nümayəndələri ilə görüşəndə, Azərbaycanda klanlararası münaqişə ilə bağlı da müəyyən fikir mübadiləsi aparırdıq. Ki, klanlar hansı addımları atır, hansı işləri görür və s. Yəni Azərbaycanı nəzarətə almaq və yaxud hakimiyyət üzərində müəyyən basqı yaratmaq baxımından, bu klanlar arasında gedən gizli münaqişə Azərbaycana çox baha başa gəlirdi. Artıq bu gizlilik dövrü başa çatdı. Artıq “paralel dövlət”, və yaxud ən azı gizli idarəetmə aradan qalxdı. İndi Mehriban xanım vitse-prezident olaraq öz kadrlarını açıq şəkildə yerləşdirə, özünün siyasi mövqeyini açıq şəkildə ifadə edə bilər. Əks tərəf də eynilə. Burada bir təhlükəli cəhət nədir – klanlarası balansın pozulması. Müəyyən bir tərəf ki, uzun müddətdir Mehriban xanımın hakimiyyətə gəlməsinə müqavimət göstərirdi, onların fəaliyyəti çox ciddi problemlərə səbəb ola bilər. Əgər proseslər tənzim olunsa, bu Azərbaycanı gizli inkişaf edən bəlalardan qurtarar. Ümumilikdə isə, Mehriban xanımın aşkar şəkildə hakimiyyətə gətirilməsi Azərbaycanı o gizli dövrdə müşahidə edilən problemlərdən xilas edir...
 
 "MEHRİBAN XANIMIN BİRİNCİ VİTSE-PREZİDENT TƏYİNATI LEGİTİMDİR"
 
- Hesab edirsiniz ki, “X KLANI” Mehriban xanımın vitse-prezident təyin edilməsi ilə barışmaya bilər?

- Mehriban xanımın bu dərəcədə irəliyə çıxması və dövlət başçısından sonra ikinci şəxs olması, yəni faktiki olaraq dövlət başçısı bu gün istefa versə, Mehriban xanım prezidentdir, təbii ki, bunu çox asanlıqla həzm edə bilməyəcəklər. Çünki bu kadr dəyişiklikləri təkcə bir klanın nümayəndəsinin hansısa vəzifəyə gətirilməsi və yaxud da kiminsə vəzifədən getməsi demək deyil. Bu, həm də ölkənin iqtisadi resursları üzərində nəzarəti, mülkiyyətin əldə edilməsi, ötürülməsi, ölkənin maliyyə resurslarının bölüşdürlməsi və çox ciddi dövlətçilik məsələləri ilə bağlı olacaq. Yəni, düşünməyək ki, Mehriban xanım sadəcə olaraq gələcək duracaq orda, vaxtilə onun hakimiyyətə gəlməsinə qarşı ciddi müqavimət göstərən, onun kadrlarını vuran, ifşa edən, ona qarşı düşmənçilik edən insanların əməllərinə göz yumacaq. Çünki Mehriban xanım tək deyil, onun özünün də tərəfdarları var. Hələ vitse-prezident institutu yaradılan günün sabahısı insanlar mətbuata çıxdı, bəyan etdilər ki, Mehriban xanım birinci vitse-prezident olmalıdır. Yəni İlham Əliyevin birinci vitse-prezident təyinatından qabaq Hacı Əbdül, Qüdrət Həsənquliyev və başqa insanlar açıq şəkildə demişdilər ki, Mehriban xanım bu vəzifəyə gətirilməlidir. Bu o demək deyildi ki, onlar arzu edirdilər. Onlar bu haqda tapşırıq almışdılar. Çünki Azərbaycan iqtidarının Heydər Əliyev dövründən qalma belə bir siyasi təcrübəsi var: xalqın müəyyən narazılığına, etirazına səbəb ola biləcək addımlar atmamışdan qabaq 3-5 ay əvvəl həmin məsələ ilə bağlı informasiya verilir, vətəndaşların buna reaksiyası öyrənilir və xalqı ona uyğunlaşdırırlar. Sonra həmin hadisə baş verəndə, artıq xalqın heç bir reaksiyası olmur. Bu baxımdan, elə referendum gününün sabahısı həm mətbuatda, həm də parlamentdə bu məsələ səsləndirildi ki, Mehriban xanım birinci vitse-prezident olmalıdır. Hətta Hacı Əbdül açıq şəkildə “Mehriban xanımın vitse-prezident və prezident olmalıdır” fikrini irəli sürdü. Dediyim kimi, bu nə Hacı Əbdülün, nə Qüdrətin, nə başqasının şəxsi fikri deyildi. Bu, dövlətin Heydər Əliyev dövründən qalma idarəetmə prinsipidir ki, müəyyən addımlar atılmamışdan 3-5 ay qabaq bu cür məsələlər kütləvi şəkildə informasiya kimi yayılır və insanları psixoloji olaraq buna hazırlayırlar.

- Mətbuatda Mehriban xanım da hakimiyyət daxilindəki müəyyən qruplaşmanın nümayəndəsi kimi təqdim olunur. Sizcə, həmin dediyiniz “X KLANI”-nın dəstəyi olmadan, o, hakimiyyəti idarə edə biləcəkmi?

- Əvvəla onu deyim ki, bu məsələnin bir hüquqi tərəfi var. Mehriban xanımın indiki halda İlham Əliyev tərəfindən birinci vitse-prezident təyin edilməsi Azərbaycan Konstitusiyasına ziddir. Çünki İlham Əliyev keçmiş konstitusiya ilə seçilib. Keçmiş konstitusiya da İlham Əliyevə vitse-prezident təyin etmək səlahiyyəti vermir. Çünki keçmiş konstitusiyada vitse-prezident məsələsi yox idi. Qanunun da geriyə qüvvəsi olmadığına və İlham Əliyev keçmiş konstitusiya ilə seçildiyinə görə, o, yalnız keçmiş konstitusiyanın ona verdiyi səlahiyyətlərdən istifadə edə bilər. Yeni konstitusiyanın səlahiyyətlərindən istifadə etməsi üçün, o, yenidən prezident seçilməlidir. İkincisi də 2014-cü ildə İlham Əliyevin özü korrupsiyaya qarşı qanunvericilik təşəbbüsü ilə çıxış etmişdi. Belə bir qanun qəbul etmişdilər ki, korrupsiyanın qarşısını almaq üçün qohumluq əlaqələrində olan insanlar eyni müəssisədə vəzifə tuta bilməzlər. Tutaq ki, ata olsun nazir, bala olsun şöbə müdiri, yaxud da ər-arvad olsun... Yəni hökumət özü bu barədə qanun qəbul edib. Odur ki, bu təyinat həm konstitusiyaya, həm də qanuna ziddir. Amma politologiyada belə bir şey var: xalqın etiraz etmədiyi, aktiv müqavimət göstərmədiyi istənilən hərəkət legitimdir. Buna passiv legitimləşmə deyilir. Əgər xalq bir şeyə reaksiya göstərmirsə, o qanunidir. Çünki qanunu xalq müdafiə etməlidir. Xalq əgər reaksiya vermirsə, deməli, konstitusiyaya, qanuna zidd olsa da, Mehriban xanımın vitse-prezident təyinatı legitimdir.

- Amma hüquqi deyil...

- Bunu Azərbaycanda heç kəs mübahisələndirə bilməz ki, yox bu hüquqidir, qanunidir, konstitusiyaya uyğundur və s. Bunu heç kəs deyə bilməz. Çünki konstitusion hüququn mütəxəssisələri, bütün dünyada qəbul edilmiş normalar var. Üstəlik, qeyd etdiyim kimi, bu hakimiyyətin özünün də qəbul etdiyi qanun var ki, qohumluq əlaqələri əsasında eyni dövlət idarəsində təmsil olunmaq olmaz. Bu məsələnin hüquqi tərəfidir. Bu təyinat o halda hüquqi sayıla bilərdi ki, İlham Əliyev referendum keçiriləndən dərhal sonra istefa verər, yeni prezident seçkilərində iştirak edərdi, prezident seçildikdən sonra da bu komandanı yaradardı. Eləcə də Milli Məclis yenidən seçilməliydi. Çünki yeni bir konstitusiya qəbul edilibsə, dövlət orqanlarının fəaliyyəti həmin konstitusiyaya uyğunlaşdırılmalıydı. Baxın, Azərbaycanda yeni konstitusiya var, amma, bütün komanda keçmiş konstitusiya əsasında fəaliyyət göstərir. Bu komandanın, eləcə də nə parlamentin, nə də prezidentin yeni konstitusiyada verilən hüquqlardan istifadə etmək səlahiyyəti yoxdur. 
İkincisi, bu məsələnin bir siyasi tərəfi də var. Bu da ondan ibarətdir ki, dünya siyasi təcrübəsində ər-arvadlıq münasibətində olanların birinci, ikinci şəxs qismində dövləti idarə etməsi nümunəsi yoxdur. Nə antik dövrdə, nə orta əsrlərdə, nə də monarxiya rejimlərində. Məsələn, ər kraldır, amma, kraliça səlahiyyəti olan dövlət xadimi demək deyil. İndi bizdə ki, deyirlər “birinci ledi”. Kraliçalar “birinci ledi” kimi çıxış edirlər. Amma Azərbaycanda ilk dəfədir ki, dünya siyasət tarxində ər-arvad münasibətində olan iki adam eyni zamanda dövlətdə ən yüksək vəzifələri bölüşdürürlər, biri prezident, o birisi vitse-prezidentdir. Bu da politologiyada tamamilə yenilikdir. Təbii ki, Azərbaycanda bizim başa düşündüyümüz kimi hakimiyyət bölgüsü olmadığına, hakimiyyət konstitusiya və qanunlara uyğun fəaliyyət göstərmədiyinə və aşağı keyfiyyətli idarəetmə olduğuna görə, bu təyinatların xalq üçün, bizim üçün o qədər də ciddi əhəmiyyəti yoxdur. Məsələn, Mehriban xanımın yerinə Həsənuqlunu, Hüseynqulunu gətirsələr də, heç bir şey dəyişməyəcək. Sadəcə olaraq, burda Mehriban xanımın prezident olmaq iddiasından söhbət gedir. Onun bu posta gətirilməsi də, növbəti addım olaraq Azərbaycan prezidentliyinə yolunun açılması kimi dəyərləndirilməlidir. Bu zaman da Mehriban xanımın, tərəfdarlarının, onu müdafiə edən insanların siyasi kursuna, siyasi əlaqələrinə və fəaliyyətlərinin xarakterinə fikir vermək lazımdır ki, onun təyinatı və bundan sonra hakimiyyətdə daha yüksək istiqamətdə inkişaf etməsi Azərbaycan xalqına, Azərbaycan dövlətinə nə verə bilər.
Mən “Lalə dövrü”nü təsadüfən xatırlatmadım. “Lalə dövrü” Türkiynin Avropa ilə yaxınlaşması kimi tarixdə qalıb. Türkiyə ilk dəfə Avropada səfirlər təyin edib, Avropanın inkişafına səbəb olan bir çox sənaye yeniliklərini tətbiq edib. Belə deyək, bu dövrdə Türkiyədə bir mədəni inqilab həyata keçirilib. “Lalə dövrü”ndə xüsusi olaraq elm və mədəniyyət inkişaf edib. Bu baxımdan, əgər Mehriban xanım real şəkildə öz statusundan istifadə edəcəksə, biz də Azərbaycanda bir “Lalə dövrü”nə ümid edə bilərik. 
Digər tərəfdən, bu gün Heydər Əliyev Fondu məsələsinə çox ciddi yanaşmaq lazımdır. Əgər bu günə qədər Mehriban xanımı hakimiyyətə qoymurdularsa, yolunu bağlamışdılarsa və yaxud hansısa bir səbəbdən gələ bilmirdisə, Heydər Əliyev Fondu bu funksiyanı yerinə yetirməyə imkan verdisə, artıq bu fondun indiyə qədərki fəaliyyəti göstərməsi Azərbaycan üçün çox ciddi problem olacaq. Yəni bu fondun fəaliyyəti artıq fond səviyyəsinə endirilməli və Mehriban xanım özünün bütün fəaliyyətini birinci vitse-prezident kimi həyata keçirməlidir. Əgər, yenə də Mehriban xanım Heydər Əliyev Fondunun prezidenti qalacaqsa və fonddakı indiyə qədər olan fəaliyyətini davam etdirəcəksə, “paralel dövlətçilik” məsələsi yenə də qalacaq. Bu da Azərbaycanda daha ciddi problemlərə gətirib çıxaracaq. Niyə? İlham Əliyev də deyir ki, Mehriban xanım bu qədər məktəb, xəstəxana tikdirib, xəstələri müalicə etdirib və s. Hələ mən xarici ölkələrdə xərclənən pulları demirəm, həmin maliyyə vəsaitlərini hesablasaq, baxıb görərik ki, bu fond dövlət büdcəsinə yaxın bir büdcəyə malikdir. İndiki iqtisadi böhran şəraitində isə bu fondun saxlanılması və əvvəlki qaydada onun büdcəsinin formalaşdırılması həm mümkün deyil, həm də bu həyata keçiriləcəksə, Azərbaycan çökəcək. Əslində, Azərbaycanda iqtisadi krizisin əmələ gəlmə səbəblərindən biri də bu “paralel dövlətçilik” məsələsidir. Ona görə də, mənə elə gəlir ki, Mehriban xanım artıq rəsmi şəkildə hakimiyyətə gəldiyinə görə, indiyə qədər olan idarəçilikdə yol verilən paralellik və s. aradan qalxarsa, hakimiyyət nəzarət altında olarsa, Azərbaycanda vəziyyət yaxşılığa doğru dəyişər. Mənim düşüncəm budur. 

"MEHRİBAN XANIM ÖZÜNÜN SİYASİ PLATFORMASINI ELAN ETMƏLİDİR"
 
- Sərdar bəy, sizcə, M.Əliyevanın birinci vitse prezident təyin edilməsi, yəni Azərbaycandakı “Mehriban dövrü” Avropa ilə razılaşdırılıb?
 
- Əvvəla onu aydınlaşdırmalıyıq ki, bu “Mehriban dövrü” başlayırsa, onda hansı dövr başa çatır? Bir dövr başlayırsa, başqa bir dövr başa çatır. Bizim üçün ən maraqlı olan budur. “Mehriban dövrü”nün başlanması aydındır. Bəs başa çatan hansı dövrdür: İlham Əliyev dövrüdür, Heydər Əliyev dövrüdür, yoxsa hakimiyyətdə təmsil olunan klanların dövrüdür? Bunu bilmək çox vacibdir. Çünki indiyə qədər olan dövr burda Rusiyanın mövqelərinin müdafiə olunması, Azərbaycanın xarici siyasətinin Rusiya ilə razılaşdırılması və s. dövrüdür. Heç təsadüfi deyil ki, Heydər Əliyev gələn kimi Azərbaycan MDB-yə daxil oldu, Rusiya ilə münasibətlər yaxşılaşdı, hətta “türk dili” sözünü çıxarıb “Azərbaycan dili” qoydu və s. Yəni əvvəlki son illərdə 400-dən artıq rus məktəbinin açılması, rus dilinin əvvəlkitək dəbə minməsi, Rusiyanın bu qədər bizi alçaltmasına, təhqir etməsinə, ərazilərimizə iddia etməsinə, erməniləri gücləndirməsinə, bizə qarşı açıq-aşkar və gizlin düşmənçilik etməsinə baxmayaraq, bu qədər rusyönümlü bir siyasət aparılması bir dövr idi. İndi yeni dövr, siz dediyiniz kimi “Mehriban dövrü” başlayırsa, onda gərək bu dövr qurtarsın. Çünki mən dediyim “Lalə dövrü” adından da göründüyü kimi, 3-cü Sultan Əhmədin vaxtında Türkiyənin Avropaya yaxınlaşması ilə xarakterizə olunur. Əgər “Mehriban dövrü” də vesternizasiya, yəni avropalaşma ilə müşahidə olunacaqsa, biz daha çox Avropa, Amerika, lap İsrail və s. dövlətlərlə, yəni dünyanı idarə edən güclərlə müttəfiqlik edəcəyiksə, bir arada olacağıqsa, bir istiqamətdə gedəcəyiksə, bu, əlbəttə tamamilə yeni bir dövr olacaq. Təbii ki, bu zaman Rusiya tərəfindən də, hakimiyyət daxilindəki Rusiyapərəst qüvvələr tərəfindən də müqavimət olacaq. Mən niyə dedim ki, nəzarət olacaqsa, müsbət gözləntilər ola bilər. Çünki indiyə kimi klanlardan biri aşkar şəkildə, məsələn, Qubada bir iğtişaş törədə bilirdi. Niyə? Tərəflərdən biri hakimiyyətdən kənardaydı, biri hakimiyyətdəydi. Bu gün tərəflərin hər ikisi də hakimiyyətdədir və bu, mənafelərin çox ciddi şəkildə toqquşmasına gətirib çıxaracaq. Biri var ki, pərdə arxasında mənafelər toqquşurdu. Tutaq ki, hansı naziri hara qoymaq, kimin qohumunu hara yerləşdirmək və s. məsələlər indiyə qədər gizlin idi. Amma indi bu, açıq şəkildə olacaq. Və elə bilirəm ki, Mehriban xanımın platformasında duranlar daha iri addımlarla irəliləyəcək. Təbii ki, bu da əks tərəfin müqavimətinə səbəb olacaq.
 
- Sizcə, belə olan halda baş verən proseslər ölkədə stabilliyin pozulması ilə nəticələnə bilər?
 
- Bu çaxnaşmaların ictimai stabilliyin pozulmasına gətirib çıxarmamasını biz təmin etməliyik. Mənə elə gəlir ki, Azərbaycan müxalifətinin bu günkü vəzifəsi buna istiqamətlənməlidir. Çünki tərəflər çalışacaq ki, xalqı bu prosesə qoşsun. Yuxarılarada hansı oyunlar gedirsə, aşağılar bilmir axı. Bəzən xalq özünün əleyhinə olan proseslərə də qoşula bilər. Hazırda bizim əsas narahat olduğumuz, yeganə ehtiyat etdiyimiz məsələ də budur. Yeni yerdəyişmə çox fundamental nəticələrə gətirib çıxaracaq. Dediyim kimi, bu günə qədər gizli davam edən qarşıdurma aşkar müstəviyə keçərsə və xalq da bu müstəviyə cəlb olunarsa, ciddi problemlər yarana bilər. Heç təsadüfi deyil ki, Mehriban xanımın təyinatından təxminən 1 saat sonra xaricdə Azərbaycanda stabilliyin pozulması ilə bağlı məlumatlar gedirdi. Şəxsən mənim özümə zəng edib soruşurdular ki, Azərbaycanda stabillik pozulub? Deyirdilər ki, burda belə bir informasiya var. Yəni Mehriban xanımın birinci vitse-prezident gətirilməsini orda da təhlil edirlər və bunun arxasından hansı proseslər gedə bilər, artıq qabaqcadan proqnoz verirlər. Odur ki, Azərbaycanda stabilliyin pozulması məsələsində biz gərək xalqı ayıq-sayaq olmağa, bu prosesə qoşulmamağa çağıraq. Görək, sonrakı addımlar necə inkişaf edəcək. Əsas məsələ odur. Amma bir şeyi xalqımız bilməlidir ki, Mehriban xanımın birinci vitse-prezident təyin edilməsi indiyə qədər mövcud olan reallığın sadəcə olaraq rəsmi şəkildə ifadə olunmasıdır. Burda yeni heç nə baş vermir.
 
- Fikirlərinizdən belə aydın olur ki, bu təyinatın arxasında Avropanın durduğunu istisna etmirsiniz...
 
- Çox güman ki. Elə müxaliət dairələrində də hamı belə qəbul edir ki, bu, Avropa ilə razılaşdırılmış bir təyinatdır. Çünki Mehriban xanım və ətrafı bu hakimiyyətdə olan və Rusiyaya istinad edən qüvvələrin əksinə duran qüvvələrdir. Bir halada ki, bu qüvvələrin də bir tərəfi Rusiyaya arxalanır, digər tərəf Rusiyaya arxalana bilməz. Eldar Mahmudov hadisəsi də göstərdi ki, söhbət Rusiyaya arxalanmaqdan getmir. Yəni ola bilsin ki, Qərb tərəfindən müəyyən dəstək var. Hansısas söz verilib, ona görə də bu addımı atırlar.
 
- Sözsüz ki, Qərb hansısa islhatalar aparılacağı ilə bağlı verilən vədlərin qarşılığında belə bir dəstək verə bilərdi. Bu islahatlar çərçivəsində iqtidar-müxalifət münasibətlərinin də qaydaya düşəcəyini güman edirsiniz?
 
- Təbii ki, əgər bizim proqnozlarımız özünü doğruldacaqsa, bu, dediyimiz kimi “Lalə dövrü” olacaqsa, əgər Azərbaycanda vesternizasiya başlayacaqsa, bunun birinci əlaməti müxalifətə münasibətin dəyişilməsi olacaq. Çünki Mehriban xanım istəyirsə ki, Azərbaycanda doğrudan da bir dövr başlatsın, indiyə qədər olan dövrün üstündən xətt çəkməlidir. Yadınıza gəlirsə, İlham Əliyev də hakimiyyətə gələndə dedi ki, biz sıfırdan başlayacağıq. Sonrdan mühafizəkarlar o qədər təzyiq etdilər ki, İlham Əliyev o addımı atmadı. Həmin vaxt - İlham Əliyevin o bəyanatından sonra bizim də siyasi dialoq təklifimiz vardı ki, biz İlham Əliyevə dəstək verməyə hazırıq, o yeni dövrü başlatsın. İlham Əliyev bir addım atdı, iki addım atdı, sonra elə ciddi, nəhəng müqavimətlə rastlaşdı ki, yenidən Heydər Əliyev siyasətinə qayıtmağa məcbur oldu. İndi də Mehriban xanım eyni vəziyyətlə üz-üzədir: ya yeni dövrü başlatmalı, Azərbaycanda yeni səhifə açmalıdır, ya da keçmiş dövrü davam etdirməlidir. Keçmiş dövr Azərbaycanda böhrana gətirib çıxarıb. Mehriban xanım da gəlib burda böhranı dərinləşdirməklə məşğul olsa, heç bir şeyə nail ola bilməz. Böhrandan çıxmağın yeganə yolu indiyə qədər olan dövrün üstündən xətt çəkib, tamamilə yeni ictimai-siyasi münasibətlər sisteminə keçməkdir. Təbii ki, burda da iqtidar-müxalifət münasibətlərinin, idarəetmənin keyfiyyətinin yüksəldilməsi, xüsusən kadr siyasəti ilə bağlı çox ciddi addımlar atılmalıdır. Bu addımlar atılmadığı təqdirdə “Mehriban dövrü” olmayacaq, elə YAP dövrü davam edəcək. Bu da Azərbaycana heç nə vəd etmir. Çünki YAP dövrü artıq tam iflasa uğrayıb. YAP-ın fəaliyyəti, siyasəti, ideologiyası bu gün Azərbaycanı böhrana gətirib çıxarıb və özü də böhrandadır.
 
- Qeyd etdiniz ki, vaxtilə müxalifət yeni dövrü başlatması üçün İlham Əliyevə dəstək verməyə hazır idi. Bu gün necə, Mehriban xanıma həmin dəstəyi verməyə hazırsınız?
 
- Birinci növbədə Mehriban xanım aşkar şəkildə özünün siyasi platformasını elan etməlidir. O, İlham Əliyevin də dediyi “Mehriban dövrü” nədən ibarətdri, bu, bəlli olmalıdır. Azərbaycanda adam var ki, 40 ildir vəzifədədir, nazirlikdə oturub, onun üçün heç bir dövrdən söhbət getmir. Biz “yeni dövr” deyəndə, ən azı bu dövrün konturlarını, idellarını, istiqamətini bilməliyik. Ondan sonra deyə bilərik ki, biz dəstək verə bilərik, yoxsa yox. Bəlkə müqavimət göstərməliyik. Məsələn, ola bilsin ki, Mehriban xanım elə bir yanlış siyasət, elə bir yanlış istiqamət, elə bir yanlış islahatlar yolu izləyə bilər ki, biz xalq olaraq onun əleyhinə çıxa bilərik. Yəni hər şey indi qeyri-müəyyəndir. Başqa ölkələrdə vitse-prezidentlər adətən özlərinin platformalarını izah edirlər. Hələlik Mehriban xanımın bununla bağlı heç bir siyasi bəyanatı yoxdur. İlham Əliyevin Mehriban xanımın siyasi fəaliyyəti ilə bağlı dediyi fikirlər isə onun Heydər Əliyev Fondunun rəhbəri kimi apardığı qeyri-siyasi yəni qeyri-rəsmi işlərlə bağlıdır. Rəsmi şəxs başqadır, qeyri-rəsmi şəxs başqa. Düzdür, dedik ki, Mehriban xanım Heydər Əliyev Fondunun rəhbəri olmasına baxmayaraq, daha çox siyasi statusla çıxış edib. Bunu xaricdə də hamı başa düşürdü. Məsələn, prezidentlə bərabər bəzi rəsmi tədbirlərə getməsi, iştirak etməsi, bəzi yerdə hətta prezidentdən qabağa keçməsi... Siyasi təcrübə baxımından hamı bilirdi ki, qeyri-formal da olsa, bu adamın hakimiyyətin idarə edilməsində siyasi rolu var. Bu baxımdan, indi yeni siyasi vəzifədə siyasi bəyanatını, platformasını ortalığa qoymalıdır ki, biz baxaq görək bu dövr bizi hara aparacaq. Amma, açığını deyim ki, indiki tarixi şərait də o qədər əlverişli deyil. Dünyada, xüsusən bizim regionda baş verən hadisələr ölkədə pozitiv istiqamətdə çox da ciddi, nəhəng addımlar atmağa imkan vermir. Nəzərə alsaq ki, hakimiyyətin özündə də çox nəhəng konservatiq qüvvələr var və bunlar Azərbaycanın hansısa istiqamətdə inkişafı ilə heç cür barışmayıblar və barışmayacaqlar, onda Mehriban xanımın dövrünün də çox ciddi maneələrlə rastlaşacağını proqnozlaşdırmaq olar. Bu Mehriban xanımın öz komandasını hansı prinsiplərlə yığacağından asılı olacaq. İslahatlarını hansı ardıcıllıqla həyata keçirəcək... Özünün siyasi niyyətlərini necə və kimlərin köməyi, dəstəyi ilə həyata keçirəcək... Ən yüksək ideallar belə, ən zəif komanda ilə heç bir nəticə verə bilməz. Ən güclü komanda boş-boş ideallar, əsassız islahatlarla ölkəni bir yana çıxarda bilməz. Ən güclü proqram, ən güclü komanda, o cümlədən daxili və beynəlxalq dəstək olmadan da heç nəyə nail ola bilməz. Bu baxımdan həm komandanın, həm islhataların ardıcıllığının düzgün seçilməsi, həm də xalqdan və beynəlxalq ictimaiyyətdən dəstək almaq çox mühümdür. Odur ki, hər şeyi gələcək göstərəcək.
 
Anar HƏSƏNLİ