ABŞ-ın “MKİ-nin kölgəsi” adlandırılan “Stratfor” kəşfiyyat-analitik şirkəti 2019-cu illə bağlı proqnozların yer aldığı materialın ikinci hissəsini dərc edib.

Publika.az xəbər verir ki, bu hissədə Yaxın Şərq və Şimali Afrika ilə bağlı proqnozlar yer alıb.

Qeyd edilir ki, 2019-cu ildə bu regionlarda əsasən aşağıdakı tendensiyalar özünü göstərəcək.

ABŞ-İran: toqquşmaya doğru

ABŞ-ın rəhbərliyi altında başlanmış sanksiyalar kampaniyası İrana zərər verəcək, amma İran hökumətinin devrilməsinə gətirib çıxarmayacaq. Hərçənd bu, ölkənin iqtisadiyyatı üçün çox ağır olacaq. ABŞ sanksiyaları kəskinləşdirərək İranı danışıqlar masasına qaytarmağa ümid edir. Amma bu siyasət işləməyəcək. İranın kəşfiyyat və təhlükəsizlik xidmətləri əlavə gücləri alaraq, ölkə üzərində artan təzyiq şəraitində öz müdafiə strategiyasını möhkəmləndirəcək.

Tehranda Qərbin sanksiyalarına ABŞ və onun Fars körfəzindəki müttəfiqlərinin gəmilərinə qarşı narahatedici hərəkətlərlə cavab vermək istəyi yaranacaq. Bu cavab həmçinin, ballistik raketlərin sınaqlarının keçirilməsi və ya nüvə sahəsində işlərin yenilənməsi ilə ola bilər. Amma buna tamamilə ehtiyac olduğu halda gedəcək. Tehran hələ ki, kibermüharibə, gizli əməliyyatların keçirilməsinə və öz regional əlaltılarının köməyi ilə ABŞ, İsrail və Fars körfəzi ölkələrinə cavab zərbələrinə hazırlıqla məşğul olacaq. İran özünə qarşı hərbi zərbəni provokasiya etmək istəmir, amma 2019-cu ildə Avropa İttifaqı tərəfindən siyasi dəstək zəifləyəcək. Tehran qətiyyətli və daha təsirli cavab ölçüləri tətbiq edəcək.

ABŞ regional müttəfiqləri gücləndirir

ABŞ öz regional strategiyasını həyata keçirərək müttəfiqlərin iki qrupuna dəstək göstərəcək. Birinci qrupa İranın hərəkətləri ilə narahat olan və ən sərt anti-İran siyasəti həyata keçirməyə hazır olan müttəfiqlərə aiddir. Bu, İsrail, Səudiyyə Ərəbistanı və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləridir.

Küveyt, Oman və Qətərin yer aldığı müttəfiqlərin ikinci qrupu da İrana qarşı sərt hərəkət etməyə hazırdır. Bu ölkələr bəzi regional münaqişələrdə və böhranlarda ABŞ-a strateji, diplomatik və iqtisadi kömək göstərə bilər.

Səudiyyə Ərəbistanı diqqət mərkəzində

2019-cu ildə Səudiyyə Ərəbistanının varis şahzadəsi Məhəmməd bin Salman haqqında artan narahatçılığı zəiflətməli olacaq. Səudiyyə jurnalisti Camal Qaşıqçının qətlindən sonra şahzadənin bütün hərəkətləri ona yüksək beynəlxalq diqqəti cəlb edəcək. O, əvvəlki kimi Səudiyyə monarxiyasında yüksək yer tutur, ancaq onun mövqeləri onsuz da ata kral Salmanın dəstəyindən asılıdır. Eyni zamanda, kral ailəsinin daxilində müqavimət güclənməyə davam edir. Ər-Riyadın bəzi əsas müttəfiqləri Səudiyyə Ərəbistanına hərbi köməyi və birbaşa xarici investisiyaları məhdudlaşdıracaq, ancaq ən əhəmiyyətli əlaqələr çətin ki, ciddi dəyişikliklərə məruz qalacaq.

Suriya qazanının qaynayan suyu bayıra tökülə bilər

Suriya vətəndaş müharibəsinin yekun mərhələsində bu ölkəyə təsir və nəzarət üçün əsasən beş dövlətlə mübarizə aparır: Türkiyə, Rusiya, Birləşmiş Ştatlar, İsrail və İran. Moskva və Tehran Suriya prezidenti Bəşər Əsədi möhkəm dəstəkləyir, amma onlarda dəstəyin səviyyəsi müxtəlifdir və müxtəlif hədəfləri var. Rusiya Yaxın Şərqdə öz təsirinin genişləndiriilməsi üçün Suriya münaqişəsindən istifadə etdi və öz nailiyyətlərini, Suriyada olan hərbi texnikasını və əmlakı müdafiə edəcək. Hərçənd Moskva Türkiyə, ABŞ və ya İsraillə açıq münaqişəyə daxil olmaq istəmir. İran Dəməşqi dəstəkləyərək daha çox təcavüzkarlıqla hərəkət edir. Tehran Suriyada öz qruplaşmasını gücləndirməyə, İsrail isə İranın planlarına mane olmağa çalışacaq.

Türkiyə və Birləşmiş Ştatlar əvvəlki kimi Əsəd hakimiyyətinə qarşı çıxacaqlar. İki ölkə NATO üzrə müttəfiq olsalar da, Suriyada onların hər birinin öz hədəfləri və niyyətləri var. Birləşmiş Ştatlar bu ölkədə Tehranın təsirini zəiflətməyə çalışır. İrana qarşı hərəkətlər ABŞ və Rusiya arasında gərginliyi artıra bilər. Moskva İranı Suriyadan çıxartmaq istəmir. Dekonfliktizasiya üzrə səylərə baxmayaraq, Amerika və Rusiya qoşunlarının iştirakıyla hərbi toqquşma əvvəlki kimi mümkündür.

2019-cu ildə Suriyada böyük dövlətlərin iştirakıyla münaqişə alışması istisna edilmir. Türkiyə əvvəlki kimi, Suriyada kürd güclərinə (PKK/PYD terror təşkilatı –red.) qarşı mübarizəyə köklənəcək. Bu, ABŞ üçün problemlər yaradır. Türkiyə Suriyanın şimal-qərbində İdlib əyalətini qorumağa söz verib, amma vilayət Türkiyə üçün tamamilə gərginlik mərkəzi ola bilər. Dəməşq ölkəni tamamilə öz nəzarəti altına almağı qarşısına məqsəd qoyub. 2019-cu ildə Suriyada dövlətlərarası qarşıdurma ehtimalı heç vaxt olmadığı qədər böyük olacaq, hərçənd tərəflərdən hər biri bundan qaçmağa çalışacaq.

2019-cu ildə “Stratfor”un əlavə proqnozları

- Səudiyyə Ərəbistanı xarici təchizatçılardan daha az asılı olmaq üçün şəxsi müdafiə sənayesinin yaradılması üzrə səyləri davam etdirəcək.

- İsrail infrastruktur layihələrinin reallaşdırılmasına investisiyalar axtarmalı olacaq. Amma əgər o pulu Çindən götürməyə başlayarsa, bu ABŞ tərəfindən cəza ölçüləri ilə nəticələnə bilər.

- Qaşıqçı işi ABŞ-ı Yəməndə müharibəyə öz münasibətini təkrar gözdən keçirməyə məcbur edəcək.

- İranın raket arsenalı İsrailin təhlükəsizliyi üçün ciddi təhlükə yaradır. Bu, xüsusilə onunla bağlıdır ki, Tehran regiondakı əlaltılarına silah çatdırır. İsrail belə təhlükənin aradan qaldırması üçün bütün lazımlı ölçülərə təşəbbüs edəcək.

- İraqın yeni hökuməti ölkədə rəqabət aparan xarici güclər arasında balansı tapmağa çalışacaq.

- Öz aralarında rəqabət aparan qruplaşmaların birləşməsi üzrə Liviyanın çətin mübarizə Fransa və İtaliya arasında rəqabət üzündən daha da çətinləşəcək.

Ən əhəmiyyətli tarixlər

Yanvar. “Ərəb NATO”-su adlandırılan Yaxın Şərq strateji ittifaqın birinci görüşü ola bilər.

Yanvar. Afrika İttifaqının dövlət başçıları Misirdə görüş keçirəcəklər.

17-22 fevral. Parisdə Çirkli Pulların Yuyulmasının qarşısının alınması ilə bağlı Maliyyə Qrupunun (FATF) plenar iclası olacaq. İclasda İranın statusu müzakirə ediləcək.

Mart. Türkiyədə yerli hakimiyyət orqanlarına seçkilər keçəcək.

Aprel. Əlcəzairdə prezident seçkiləri olacaq.

Avqust. İran Hörmüz boğazında illik hərbi dəniz təlimlərini keçirəcək.

Noyabr. İsrail parlamentinə seçkilər keçiriləcək.

Naməlum tarix. İranda 2020-ci il parlament seçkilərinin tarixi elan ediləcək.